Divan şiirinde aruz tasarrufları

Abstract

Arap edebiyatında ortaya çıkan aruz vezni, oradan Fars edebiyatına ve nihayetinde de Türk edebiyatına nüfuz etmiştir. Fars aruzu, Fars edebiyat teorisyenlerince sistemleştirilmiştir ancak Türk aruzunda böyle bir seyir izlenmemiştir. Aruzun Türk edebiyatına uyarlanışı yüzyıllar içinde, şairlerin eserlerini oluştururken meydana getirdikleri birtakım tasarruflarla sınırlı kalmıştır. Bu durum, aruz tasarruflarının Türk dilinin yapısına göre değerlendirilmesini zorlaştırmıştır. Türk şiirinde aruz ölçüsünün kullanılmaya başlandığı dönemlerden XIV. ve XIX. yüzyıllar arasındaki Türk şiirinin önemli şairlerinden sayılan Şeyhi, Ahmed Paşa, Baki, Nef'i, Nedim ve Yenişehirli Avni Bey Divanlarının tamamının aruz tasarrufları bakımından incelendiği bu çalışmada, bunlardan hangilerinin kusur, hangilerinin telaffuz çeşitliliği olarak değerlendirilebileceği tespit edilmiştir. Bu tasarruflara, telaffuz çeşitliliği ve telaffuz sapmaları başlıkları altında örnekler verilmiştir. Elde edilen sonuçlar çalışmanın son bölümünde grafiklere yansıtılarak konuyla ilgili sayısal verilerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Böylece bu çalışmayla uzun yıllardır şairlere kusur olarak atfedilen birçok uygulamanın, aslında onların aruzu Türkçeye tatbik ederken ortaya çıkardıkları telaffuz çeşitlilikleri olduğunun anlaşılması umulmuştur.

Aruz prosody, which was emerged in Arabic literature, influenced Persian literature then and ultimately Turkish literature. Persian aruz was systematized by Persian literary theorist, but such a course has not been followed in Turkish aruz. For centuries, the adaptation of the aruz prosody to Turkish literature has been restricted to certain uses that poets made while creating their works.This situation made it difficult to evaluate the applications of aruz prosody in terms of the structure of the Turkish language. In this study, the Divans of Şeyhi, Ahmed Pasha, Baki, Nef'i, Nedim and Yenişehirli Avni, who were considered as important poets of Turkish poetry between the fourteenth and nineteenth centuries, were examined in terms of aruz uses. Among these uses, it has been determined which of them will be considered as faults and which of them will be considered as pronunciation variants. Examples of these uses are given under the headings of pronunciation variants and pronunciation deviations. It is aimed to obtain numerical data on the subject by reflecting the results in the graphics in the last part of the study. Thus it was hoped to make it understandable that many practices that have been attributed to poets as faults for many years are actually the pronunciation variants they have introduced while applying aruz prosody to Turkish.