Kadı Hüseyin Ispartavi Manzume-i Akaid: Tenkitli metin-dil incelemesi-gramatikal dizin

Abstract

Bu yüksek lisans tezi, XVI. yüzyıldan XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam etmiş olan Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde ait olan ve Kadı Hüseyin Ispartavî tarafından kaleme alınan ?Manzûme-i Akâid? adlı eserin gramatikal yönden incelenmesiyle oluşturulmuştur. Bu çalışmadaki amaç eser aracılığıyla dönemin dil özelliklerini ortaya koymaktır.Tez üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında akâid ilmi hakkında bilgi verilmiş, dinî-edebî bir tür olarak akâid-nâme üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde eserin nüshaları değerlendirilerek eserde işlenen konular belirtilmiştir. Daha sonra eserin imla özellikleri, ses ve şekil özellikleri örnekler verilerek değerlendirilmiştir. İkinci bölümde eserin iki nüshası karşılaştırılarak farklılıkları ortaya koyulmuş ve metnin transkripsiyonu yapılmıştır. Üçüncü bölüm olan gramatikal dizin bölümünde ise her kelimenin hangi dile ait olduğu parantez içerisinde belirtilerek kelimelerin eksiz ve işletimli şekilleri verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Klasik Osmanlı Türkçesi, akâid, ses bilgisi, şekil bilgisi, gramatikal dizin.

In this study, ?Manzûme-i Akâid? that is wrote by Kadı Hüseyin Ispartavî is examined in terms of grammatical structure. ?Manzûme-i Akâid? belongs to Classical Ottoman Turkish period which has continued from 16th century to second part of 19.th century. This study aims to demostrate language properties of Classical Ottoman Turkish period through the instrument of ?Manzûme-i Akâid?.The thesis contians three parts. Information about ?Knowledge of Akâid? is given in the introduction part, in addition to that ?akâid-nâme? is emphasized as a religious-literal genre of literary. In the first part of the thesis, versions of the literary work are evaluated and subjects of them are indicated. After that, the literary work is estimated regarding to orthography, tonal attributes and formation properties with the help of instances.In the second part, differences of two versions of the literary are pointed out by comparing two versions of the literary work. Moreover, transcription of the literary work is done. In the third part ,which is called grammatical index, each word is clarificated in terms of which language it is belong to (information about language is given parenthetical) and what the form of the word is without pragoge.Key Words: Classical Ottoman Turkish, akâid, phonetic information, formation properties, grammatical.