Muhammed Âbid el-Câbirî`nin dini anlama yöntemi

Abstract

Câbirî İslam düşünce Tarihinde üç bilgi sisteminden söz eder. Bunlar Beyan, İrfan ve Burhandır. O, İslam düşünce tarihini yapıbozum (de-construction) yöntemiyle analiz etmektedir. Arap Kültürü geçmişten günümüze dek `tek bir kültür zamanı? yaşamıştır. Bu kültür zamanı tedvin asrının öncesini ve sonrasını kapsamaktadır. Câbirî İslam düşüncesini yönlendiren ana unsurun, tedvin asrında oluşturulan bilgiyi üretme usulü olduğunu düşünür. Söz konusu usul, İslam düşüncesinin tüm zamanlarına kendini dayatmıştır.Beyanî bilgi sistemini, bilgiyi tedvin asrında oluşturulan katı dil kuralları ve Fıkıh metodolojisinin etkisi altında kalarak ürettiği için eleştirir. Ona göre bu bilgi sistemi değişimi takip edememiştir. Bilgi, geçmişin onayı olmadan üretilememiştir.İrfan, ister metot ve ister bakış açısı şeklinde olsun, İslam düşüncesinde bilgi alanında içtenlikli bir irrasyonelliği kökleştirmiştir. Bu yol aklın bilgiyi üretme araçlarının dışındadır. İrfanî sistem, herkes bilgiyi bu yolla elde edemediği için, seçkinci bir yapı olarak görülür. İrfanda asıl olan, bedenin ve nefsin kötü arzularından kurtularak, bu dünyadan kurtulup Allah ile birleşmektir.Câbirî Burhanî bilgi sistemini önemsemekle birlikte, bu sistemi, bilgi, din ile felsefe, akıl ile vahyin uzlaştırılması şeklinde üretildiği için eleştirmektedir. İslam düşüncesinin rasyonel damarı olarak gördüğü Endülüs?ü benimser. Onun düşüncesini yönlendiren İbn Hazm, İbn Rüşd ve Şatibî bu rasyonel damarın temsilcileridir. Câbirî, Aklın ön planda olduğu, tümevarım, tümdengelim, nedensellik ve makasıdın dikkate alındığı bir yöntemi önermektedir. Bu yöntemin Kur?an?ı anlamada daha etkili olacağını savunmaktadır. Yeni metodolojik anlayış, lafızları anlamaya çalışmak ve kıyas yapmak yerine, şeriatın tümellerine ve makasıda dayanmaktadır.

ABSTRACTCâbirî mentions three epistemology systems in History of Islamic Thought. These are Beyan (Declaration), İrfan (Gnosticism) and Burhan (Demonstration). He analyses History of Islamic Thought through de-construction method.Arabian culture has gone through ?one culture period? up to now. This culture period involves before and after codification era. He thinks that the main factor that leads the Islamic thought is the method to generate knowledge constituted in codification era. These means to generate knowledge rely on all eras of Islamic thought. Câbirî criticizes Beyani (Declaration) epistemology since it generates knowledge under the influence of strict linguistic codes formed in codification era and Islamic Law methodology. In Câbirî?s view, this system has been unable to comply with changes. Knowledge could not be generated without approval of the past. İrfan (Gnosticism), either in the form of method or point of view, has deepened sincere irrationalism in the field of knowledge of Islamic thought. This method is apart from the means by which reason generates knowledge. As everyone cannot reach knowledge in this way, İrfani (Gnosticist) system is considered to be an elitist knowledge. What is essential in İrfan (Gnosticism) is reuniting with God by quitting physical world through avoiding evil desires out of body and self.Although Câbirî takes Burhani (Demonstration) system as significant, he also criticizes it on grounds that knowledge in this system is generated by reconciling religion with philosophy and reason with divine inspiration. He adopts Andalusia, which he sees as the main rational core of Islamic thought. Ibn Hazm , Ibn Rüşd and Şatibi , who leads Câbirî?s thoughts , are representatives of it.Câbirî suggests a method in which reason is in the foreground and reasoning, deduction, causation and objective are of great importance. He argues that this system will be more efficient in understanding Koran. The new methodological view depends on universals of sharia and objectives instead of trying to understand wordings and comparing.