Rize`de Evliyâ menkıbeleri ve türbeler etrafında oluşan ritüeller

Abstract

Doğu Karadeniz Bölgesinin yeşil bitki örtüsü ile kaplı küçük limanlarından birisi üzerinde kurulmuş olan Rize, eşsiz tabiat güzelliklerine sahip olan, birçok yerli ve yabancı seyyahın da defterlerinde en ön sayfalarda yer alan küçük ve kadim bir şehirdir. Geçmiş dönemlerde birçok tarikat mensubunun ihya ve irşad için gönderildiği bu topraklar, Allah dostlarının, evliyâların cehd ü gayretiyle neşv ü nema bulmuş ve adeta tasavvuf hamuruyla yoğurulmuştur. Bu evliyâlar, insanların kalbinde adeta taht kurmuş; sadece yaşadıkları dönemlerde değil vefatlarının üzerinden uzun yıllar, hatta asırlar geçmesine rağmen onlara duyulan sevgi ve saygı artarak devam etmiştir. İnsanların gönül dünyasına hitap eden bu evliyâların hem yaşarken hem de öldükten sonra göstermiş oldukları kerâmetlerinden oluşan menkıbeleri insanların diline pelesenk olmuş; yüzyıllar boyu hem yazılı hem de sözlü kültür vasıtasıyla günümüze kadar ulaşılagelmiştir. Velîlerin yaşarken ortaya koydukları kerâmetlerinin ve himmetlerinin öldükten sonra da devam edeceği, insanlara her türlü maddi ve manevi yardımlarda bulunacağı inancı günümüze kadar sürerek varlığını devam ettirmiştir. Ölmeyen ölüler olarak addedilen bu kişiler için türbeler yapılmış ve bu türbeler etrafında birçok ritüel, inanç ve uygulamalar ortaya çıkmıştır. Ortaya koyduğumuz bu çalışmada ise Rize'de evliyâ menkıbeleri ve türbeler etrafında oluşan ritüeller ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Rize, evliyâ, menkıbe, türbe, ritüel.

Located on a small port surrounded with green vegetation cover in Eastern Black Sea, Rize is a small and archaic city with unmatched natural beauties; and it has appeared on the front pages of many native and foreign travellers' notebooks throughout the years.Many members of sects were sent here for revival and guidance in the past years and as a result, this land developed with the efforts of saints and it was nourished with Sufism. These saints were enshrined in people's hearts, and the love and respect for them is still alive despite the long years, even centuries. The legends of these beloved saints are about their miraculous deeds and they have been very popular among people, reaching us through both verbal and written culture throughout the centuries. People still hold the belief that the miraculous deeds and favours of saints during their lifetime will still continue and they will still give moral and material support to people even after their deaths. Shrines have been put up for these people who are called the undying dead and many rituals, beliefs and practices have appeared around these shrines. In this study, the legends of these saints in Rize and the rituals around their shrines have been discussed.Keywords: Rize, saint, legend, shrine, ritual.