İbnü`s-Salâh`ın Mukaddime`sinin hadis usulünün gelişimindeki yeri

Abstract

Hadis usulü ilminin en temel kaynaklarından birisi şüphesiz İbnü's-Salâh'ın Muḳaddime adıyla meşhur Maᶜrifetü envâᶜi ᶜilmi'l-ḥadîs̱ adlı eseridir. Kendinden önce önemli usul eserleri bulunmasına ve hicri yedinci asır gibi geç bir dönemde yazılmış olmasına rağmen Muḳaddime'nin kendisinden sonraki hadis usulü eserlerinin neredeyse tamamında referans gösterilmesi ehlinin malumudur. Bu durum Muḳaddime'nin hadis usulü ilmindeki yerinin tespitini ve hadis usulünün gelişimine sağladığı katkıları araştırma ihtiyacını doğurmaktadır.Bu çalışmada Muḳaddime'nin kendisinden sonrakiler tarafından merkeze alınmasının temel sebepleri ele alınmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken hadis usulü kavramlarının mütekaddimûn ve müteahhirûn eserler çerçevesinde incelenmesine gayret gösterilmiştir. Bu bağlamda Muḳaddime'nin yeri hususunda doğru bir tespit yapabilmek için İbnü's-Salâh öncesi ve sonrası telif edilen hadis usulü eserleri incelemeye tabi tutulmuştur. Öte yandan bazı konularda İbnü's-Salâh'ın kendilerinden istifade etmesi çerçevesinde fıkıh usulü eserlerinden bir kısmı da çalışmaya dâhil edilmiştir.İbnü's-Salâh'ta tashih ve tazif, İbnü's-Salâh'ta cerh ve taᶜdil ve İbnü's-Salâh'ta rivayet tahammül yolları şeklinde üç ana bölümden oluşan çalışmamızda içerik analiz yöntemiyle eserlerin mukayesesi yapılarak İbnü's-Salâh'ın Muḳaddime'sinin hadis usulünün gelişimindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla İbnü's-Salâh'ın kavramları ele alırken seleflerinden aynen nakilde bulunmasının yanı sıra bazı kavramların tanımları hususunda eklemeler yaparak onların anlamlarını genişlettiği görülmüştür. İbnü's-Salâh'ın selefleri tarafından zikredilen bazı kavramları sade ve anlaşılır bir forma sokmasının yanı sıra yeni kavramlar da ürettiği görülmektedir. Söz konusu hususların İbnü's-Salâh'ın halefleri tarafından önemli oranda takip edilmesine zemin sağladığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Hadis usulü, Mütekaddimûn, Müteahhirûn, İbnü'sSalâh, Mukaddime

One of the most important sources of the Hadith methodology is undoubtedly Ibn al-Salah's work named Maᶜrifetü envâᶜi ᶜilmi'l-ḥadîs̱ known as Muqaddima. Although there were important methodological works before it and it was written as late as the seventh century, it is known that Muqaddima was referred to almost all of the works on methodology of hadith after him. This situation necessitates the need to determine the place of Muqaddima in the science of methodology of hadith and to investigate the contributions it has made to the development of methodology of hadith.In this study, the main reasons why Muqaddima was taken to the center by its followers are tried to be discussed. While doing this, an attempt was made to examine the concepts of methodology of hadith within the framework of mutaqaddimūn and mutaᵓahhirûn works. In this context, in order to make an accurate determination of the place of Muqaddima, the works on methodology of hadith which were written before and after Ibn al-Salah were examined. On the other hand, some of the works on methodology of fiqh were included in the study within the framework of benefiting from Ibn al-Salah.In our study, which consists of three main sections, which are the authenticiation (taṣḥīh) and attenuation (taẓ'īf) in Ibn al-Salah, cerh and taᶜdil in Ibn al-Salah, and rivayet tahammül methods in Ibn al-Salah, the works were compared by content analysis method and the place of Muqaddima written by İbn al-Salah in the development of methodology of hadith was tried to be determined.Thus, it is seen that Ibn al-Salah added some definitions to the concepts and expanded their meanings as well as transferring the same concepts from his predecessors. Also, Ibn al-Salah made some concepts mentioned by his predecessors simple and understandable as well as producing new concepts. It was found that these issues have provided a basis for his successors to follow Ibn al-Salah.Key Words: Methodology of Hadith, Mutaqaddimūn, Mutaᵓahhirûn, İbn alSalah, Muqaddima