Kefevî`nin Ketâib`inin dördüncü cildinin tahkiki ve bu çerçevede Hanefî mezhebinin II. Buhârâ dönemi

Abstract

İslam medeniyetinin en temel özelliği ve dayanağı ilim geleneğine sahip olmasıdır. Tarihte alanında söz sahibi alimlerin gün yüzüne çıkmamış değerli eserleri vardır. Bu eserler ilim, kültür ve medeniyet değerlerimizin daha iyi anlaşılmasında bize ışık tutarlar. Osmanlı'nın yükselme devri alimlerinden Mahmut b. Süleyman el-Kefevî'nin `Ketâʾibü aʿlâmi'l-aḫyâr min fuḳahâʾi meẕhebi'n-Nuʿmâni'l-muḫtâr` isimli eseri alanında yazılmış ve ilim erbabınca takdir görmüş eserlerden biridir. Hanefî hukukçularının kronolojik biyografilerini konu edinen Ketâîb, hukuk tarihini ilk insan ve ilk peygamber Adem (as)'dan başlatarak sadece Hanefî hukuk tarihi değil insanlık hukuk tarihi özelliği taşımaktadır. Bu çalışmada ağırlıklı olarak Mâverâünnehir/Buhârâ hukukçularının yoğun olduğu bölüm ele alındığı için tezin adı `Kefevî'nin Ketâib'i Çerçevesinde Hanefî Mezhebinin Buhârâ Dönemi` şeklinde belirlenmiştir. Çalışmada öncelikle Kefevî ve eseri Ketâîb hakkında bilgi verilmiş sonrasında Buhârâ/Mâverâünnehir bölgesinde yaşayan fakihler merkeze alınarak, onlar üzerinden bir takım hukuki ve toplumsal tahliller yapılmaya çalışılmıştır. Aynı şekilde bu çalışmada fakihlerin görüşleri ve ürettikleri çözümlerden hareketle, ilgili dönemde Hanefî mezhebinin toplumsal sorunlara bakışı tahlil edilmiştir. Eser; dönemin ilmi seviyesi ve meselelere bakışı hakkında ciddi veriler sunmakta, günümüz ilim adamları için geçmiş ile bugün arasında mukayese imkânı sağlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Fıkıh, Kefevî, Ketâib, Mezheb, Hanefî Mezhebi, Buhârâ, Fakih

The main feature and foundation of Islamic civilization are that it has an 'ilm tradition. In history, scholars who have a say in the field have valuable works that have not come to light yet. These works shed light on us to understand our values of science, culture and civilization better. The work `Katā'ib A'lam al-Akhyar min Fuqaha Madhhab an-Nu'man al-Mukhtar` of Mahmud ibn Sulayman al-Kafawī Which is one of the works written in the field. Katāib, which mentions the chronological biographies of Hanafi jurists, has the characteristic of not only the history of Hanafi law but also the history of humankind law by starting the history of law from the first human being and the first prophet Adam (pbuh). We found it appropriate to give the title `Second Bukhārā Period of Hanafi Madhhab Within the Frame of Kafawī's Katāib` to our thesis since the chapter where Bukhārā jurists are intensive is mainly discussed in this study. After giving information about Kafawī and his work Katāib, by focusing on fāqihs living in the Bukhārā region, several juristic and social analyses were tried to be made through them. In the same way, with reference to the views of the fāqihs and the solutions they produced, the Hanafi madhhab's outlook on social issues in the relevant period has been analysed. The work presents serious data on the scientific level of the period and its view on issues and provides opportunity of comparison between past and present for today's scientists.Key Words: Fıqıh, Kafawî, Kataib, Madhhab, Hanafî Madhhab, Bukhârâ, Fâqih