Çağatay Türkçesinde söz dizimi (Uygur harfleriyle yazılmış Çağatayca Seyfü`l mülûk hikâyesi, Mecâlisü`n-Nefâyis ve tezkire-i Evliyâ`nın Çağatay Türkçesi çevirisi örneğinde)

Abstract

15. yüzyıldan 20. yüzyıla dek Doğu Türklüğünün konuşma ve yazı dili olarak kullanılan Çağatay Türkçesi üzerine bugüne kadar pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak bu çalışmalar arasında Çağatay Türkçesinin söz dizimine dair yapılan çalışmalar oldukça azdır.`Çağatay Türkçesinde Söz Dizimi (Uygur Harfleriyle Yazılmış Çağatayca Seyfü'l Mülûk Hikâyesi, Mecâlisü'n-Nefâyis ve Tezkire-i Evliyâ'nın Çağatay Türkçesi Çevirisi Örneğinde)` başlıklı bu çalışma Çağatay Türkçesinin dil özelliklerini yansıtan üç eseri karşılaştırarak, dönemin söz dizimsel özelliklerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla birlikte Türk dilinin zengin edebî eserleriyle dolu ve Özbekçenin temel taşı olan Çağatay Türkçesinin söz dizimine dair yorumlamalarda bulunarak; yapılacak olan diğer çalışmalara söz dizimsel bakımdan destek olmak ve Çağatay Türkçesine farklı bakış açıları kazandırmak esastır. Elbette ki asırlarca etkisini göstermiş, İslamî Orta Asya Türk Edebiyatının üçüncü evresi olarak kabul edilen Çağatay edebiyatına ait eserler, incelemiş olduğumuz üç eserle sınırlı değildir. Ancak seçtiğimiz bu üç eser Çağatay Türkçesinin farklı dönemlerinde yazılan ve farklı dil özellikleri içeren eserlerdir. Çalışmamızın yöntemini belirlerken Leyla Karahan'ın `Türkçede Söz Dizimi` adlı eseri esas alınmıştır. Bu çalışma ile Çağatay Türkçesine farklı açıdan yaklaşılarak, bundan sonraki yapılacak farklı söz dizimsel çalışmalara yol açmak en büyük gayemizdir.Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Söz Dizimi, Sentaks, Uygur Harfli Seyfü'l Mülûk Hikâyesi, Mecâlisü'n-Nefâyis, Tezkire-i Evliyâ

A lot of studies done about Chagatai which was used as East Turkishness's spaken and written languge from 15 century abbreviation to 20 century. However, among these studies doneon the syntax of Chagatai are quite a few. This study, titled as Syntax in Chagatai ( In The Example Of Chagatai Translation Which Written İn Uighur Alphabet Seyfü'l Müluk Story, Mecalisü'n-Nefâyis and Tezkire-i Evliyâ) comparing three Works in which Chagatai's language praperties used, done to state sytactic features. In line with this purpase, making interpretations, Chagatai's syntax which are the corner stone of Uzbek Language, and full of Turkish Literary Works, it is essential to support other studies, in terms of sytactic view and brng in different point of views to Chagatai By all means, the Works belonging to Chagatai Literature which had effect for centuries, and accepted to be the third phase of Islamic Middle Asia Turkish Literature are not limited with these three Works chasen are the pieces written in differet term of Chagatai and including different language properties. While finding the method of our work, Leyle Karahan's `Syntax in Turkish` was taken as an example. Through this work, while appoaching Chagatai from a different view, leading to different syntactic studies is our greatest goal. Key Words: Chagatai, Syntax, Wrıtten In Uıghur Alphabet Seyfü'l Mülûk Story, Mecâlisü'n-Nefâyis, Chagataı Translatıon of Tezkire-i Evliyâ.