Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında distopik romanlarının kuramsal analizi ve tematik çerçevesi (1990-2019)

Abstract

Ütopya sözcüğü 1516 yılında Thomas More'un eserinin adı olarak ortaya çıkmıştır. Ütopya sözcüğü `iyi yer, yok/olmayan yer` anlamlarına gelmektedir. Başlangıçta Thomas More'un eserinde tasvir edilen bir adanın adıyken, sonraları türleşerek hayal edilen, ideal toplum tasarılarının, iyi ve güzel dünya düzenlerinin anlatıldığı eserlerin anılmasında kullanılmaya başlanmıştır. Ütopya `idealize edilmiş, iyi ve güzel olanın düş izimi, herkes için mükemmel olan yer, iyi yönde gelişmiş gelecek tasarıları` olarak tanımlanabilmektedir. Ütopyaların ortaya çıkmasıyla aslında ezelden beri yapışık fakat kötü ikizi olan, Distopya da beraberinde gelir. Kavramsal olarak ortaya çıkışları aynı yıllarda olmasa da ütopyanın genetik sistemi distopyadan bağımsız değildir. Distopya, ütopyanın tersine `kötü ve istenmeyen yer` anlamına gelmektedir. Distopya `işlerin yolunda gitmediği, hayal edilen ütopyanın yaşanamadığı bir yer veya toplum tasarısı` olarak tanımlanabilmektedir. Sanayi Devrimi'yle yakalanmak istenen refahın özellikle II. Dünya Savaşından sonra hüsrana dönüşmesi distopyaların literatürde önemli bir yer edinmesine neden olmuştur. Distopyaları ütopyalardan ayıran en önemli özellik, korkutucu ve ürküten tavrıyla uyarı amacı gütmesidir. Bu bakımdan distopyalar bugünün gerçeklerini referans alarak gelecek için endişelenirler. Çalışmamızda Distopya yazınının 1990-2019 yılları arası Türk Edebiyatında distopya edebiyatı çatısı altına alınabilecek romanlar incelenerek, çeşitli etkenlerle yazma ve okunurluk açısından ne denli rağbet gördüğüne yönelik sosyolojik çıkarımlar yapılmıştır. Ütopya ve Distopya sözcüklerinin kavramsal olarak ortaya çıkışı ve tanımlama noktasıyla ilgili çeşitli görüşlere yer verilmiştir. Ele alınan eserler bağlamında Türk romanında distopyanın genel özellikleri belirlenerek, bu türün roman unsurlarına etkisi ve eserlerde tematik bağlamda en çok öne çıkan konular tespit edilmiştir. Söz konusu temalar belirtilen yıllarda verilen eserlerden örneklerle desteklenmiştir.

The word utopia emerged in 1516 as the name of Thomas More's work. See the meaning of the word utopia `good place, no / no place`. While it was originally the name of an island depicted in Thomas More, it began to be used in commemoration of works, which were dreamed of becoming alienated in the future, where ideal social designs, good and beautiful world orders were described. Utopia can be defined as `the dream of idealized, good and beautiful, the perfect place for everyone, well-designed advanced future designs`. With the advent of the utopias, Dystopia, which has been conjoined since time immemorial but has a bad twin, comes with it. Their conceptual emergence is the same. The genetic system of the caller is not independent of dystopia. Dystopia is for `bad and record place` unlike utopia. Dystopia can be defined as `a place or a social project where things do not work, and the dream utopia cannot be lived`. With the Industrial Revolution II. The turn of frustration after World War caused dystopias to take an important place in literature. The most important feature that distinguishes dystopias from utopias is that they are for warning purposes with their scary and frightening attitude. In this regard, dystopias worry about the future, taking the facts of today as a reference. In our study, the sociological inferences about how dystopia literature was placed under the roof of dystopian literature in Turkish Literature between 1990-2019 were examined by various factors in terms of writing and legibility. Various opinions about the conceptual emergence of the words Utopia and Dystopia and the point of identification are included. In the context of the studied works, the general characteristics of dystopia in Turkish novel were determined and the effects of this genre on the novel elements and the most prominent topics in the thematic context were determined in the works. The themes in question were supported by examples from the works given in the specified years.