Bitki sıklığının kışlık kolza çeşitlerinde verim, verim komponentleri ve yağ oranı üzerine etkisi

Abstract

Kolza (Brassica napus L.) Türkiye'de önemli bir alternatif yağ bitkisidir ve üretimi son birkaç yıl içinde çok önemli düzeyde artış göstermiştir. Bu araştırma, üç kışlık kolza çeşidinde (Nelson, Bristol ve ES Hydromel) farklı sıra aralıklarının (15, 30, 45 ve 60 cm) verim, verim unsurları ve yağ oranı üzerine etkisini belirlemek amacıyla Ordu ilinde 2010-2011 yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Tarla denemesi, Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller deneme desenine göre, ana parsellere çeşitler ve alt parsellere sıra arası uygulamalar yerleştirilerek, üç tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Çalışmada bitki boyu, yan dal sayısı, kapsül sayısı, kapsül uzunluğu, kapsülde tohum sayısı, bin tane ağırlığı, protein oranı, yağ oranı, tohum verimi ve yağ verimi incelenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre; bitki boyu, yan dal sayısı, kapsül sayısı ve yağ oranında çeşitlerin etkisi önemli bulunmuştur. Buna karşılık, sıra aralıklarının etkisi bitki boyu, yan dal sayısı, kapsül sayısı, bin tohum ağırlığı, protein oranı ve tohum veriminde önemli çıkmıştır. Kapsül uzunluğu ve kapsüldeki tohum sayısı çeşit ve sıra aralığından etkilenmemiş, çeşit x sıra arası interaksiyonu incelenen bütün özelliklerde önemsiz bulunmuştur. Yağ oranı sıra aralıkları ve çeşitlere göre sırasıyla % 46.22-46.97 ve % 45.40-47.45 sınırları arasında değişim göstermiştir. Tohum verimi, sıra arası mesafe azaldıkça çok önemli derecede artmış ve 15 cm sıra arasından (329.84 kg/da), 60 cm sıra arasına (186.34 kg/da) göre % 177 daha fazla verim elde edilmiştir. Dar sıra aralıklarında (15 ve 30 cm) yağ verimi, geniş sıra aralıklarına (45 ve 60 cm) göre daha yüksek olup, en yüksek yağ verimi (150.75 kg/da) 15 cm sıra aralığından alınmıştır.

Rapeseed (Brassica napus L.) is an important oilseed crop in Turkey and its production has increased dramatically during the past few years. This study was carried out to determine the effect of different plant densities (15, 30, 45 and 60 cm row spacings) on yield, yield components and oil ratio in three winter rapeseed cultivars (Nelson, Bristol and ES Hydromel) in Ordu province in 2010-2011 growing season. The field experiment was set up as split plot in randomized complete block design with three replications and the cultivars were assigned to main plots while the plant densities to subplots. Plant height, the number of branches and capsules, capsule length, seed number per capsule, thousand seed weight, protein and oil content, seed and oil yield were evaluated in the study.The results revealed that the effect of cultivars was significant on plant height, branche and capsule numbers and oil ratio. The effects of row spacings, however, were significant on plant height, the number of branches and capsules, thousand seed weight, protein ratio, seed yield and oil yield. Capsule lenght and number of seed per capsule were neither affected by cultivars nor by row spacings. Interaction effect of cultivars by row spacings was insignificant for all studied traits. Oil content varied within the range of 46.22-46.97% for row spacings and 45.40-47.45% for cultivars. Seed yield increased significantly with decreasing row spacings with the 15-cm row spacing (3249.4 kg ha-1) producing 177% higher yield than the 60-cm row spacing (1863.4 kg ha-1). Oil yield was significantly higher in narrow rows (15 and 30 cm) than in wide rows (45 and 60 cm) with the highest (1507.5 kg ha-1) at the 15-row spacing.