Sera koşullarında kolza çeşitlerinde fosfor etkinliğinin belirlenmesi

Abstract

Bu tez çalışması önemli bir yağ bitkisi olan kışlık kolza çeşitlerinde fosfor kullanım etkinliğinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla sera koşullarında 10 farklı kolza çeşidinde (Excalibur, Nelson, Vectra, Orkan, Triangel, TKK08-5, Oase, Elvis, Es Hydromel ve Licord), üç farklı fosfor dozu (0, 50 ve 100 mg kg-1) uygulanarak, deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür.Bitki kuru madde ağırlıkları, fosfor konsantrasyonları ve kaldırılan fosfor açısından tez çalışmasının sonuçları değerlendirildiğinde yapılan istatistiksel analiz sonuçlarına göre, çeşitler ve fosfor dozları arasında (p<0.001) istatistiksel olarak farklar önemli çeşit x doz interaksiyonu ise önemsiz olarak bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre en düşük gövde kuru madde miktarı 2.33 g saksı-1ile Licord çeşidinde en yüksek 7.85 g saksı-1 ile TKK08-5çeşidinde elde edilmiştir. Fosfor dozlarının gövde kuru madde üzerine olan etkileri incelendiğinde, kontrol dozunda 4.84 g saksı-1, 50 mg kg-1dozunda 6.44 g saksı-1 ve 100 mg kg-1dozunda 6.87 g saksı-1ile en yüksek kuru madde elde edilmiştir. Çeşitlerin gövde fosforkonsantrasyonları ise en düşük % 0.51 ile Elvis çeşidi ve en yüksek % 0.57 ile Excaliburçeşidinde elde edilmiştir. Fosfor dozlarının artırılmasıyla birlikte kolza çeşitlerinde kuru madde verimi ve fosfor konsantrasyonları doğrusal bir artış göstermiştir. Kaldırılan fosfor açısından kolza çeşitleri incelendiğinde en düşük 1.19 mg saksı-1P ile Es Hydromel çeşidinde ve en yüksek 2 mg saksı-1P ile Oase çeşidinde fosfor kaldırılmış ve fosfor dozlarında ise en düşük kontrol dozunda 1.38 mg saksı-1P, 50 mg kg-1dozunda 1.74 mg saksı-1P ve en yüksek 100 mg kg-1dozunda 1.86 mg saksı-1P bitkiler tarafından kaldırılmıştır. Fosfor kullanım etkinliği açısından değerlendirildiğinde, kolza çeşitleri arasında etkinlik indeksine göre yapılan sınıflandırmada; Excalibur, Vectra, Triangel, TKK08-5 ve Es Hydromel çeşitleri Etkin-Duyarsız; Nelson, Orkan, Oase ve Licord çeşitleri Etkin olmayan-Duyarlı; Elvis çeşidi Etkin-Duyarlı olarak sınıflandırılmıştır.IIIFosfor kullanımı açısından kolza çeşitleri arasında oldukça önemli farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Ülkemizde son yıllarda önemli yer tutan yağ bitkilerinden birisi olan kolza bitkisinde de fosfor kullanım etkinliğinin belirlenmesi fosforlu gübre kullanımın azaltılması ve kaliteli ve yüksek verim elde edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Tarımsal üretim sisteminde bitkisel verimi artırmanın yanı sıra doğru ve dengeli bir gübreleme programının oluşturulabilmesi için bitkilerde genotipsel farklılıkların ve sıra besin elementi kullanım etkinliklerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Kolza, Fosfor Etkinliği, Etkinlik İndeksi, Fosforlu gübrelemeIV

In this thesis study the aim was to determine the phosphorus use efficiency in winter rapeseed (Brassica napus ssp. oleifera. L.) cultivars. For this purpose, three different phosphorus doses (0, 50 and 100 mg kg-1) were applied in 10 different winter rapeseed cultivars (Excalibur, Nelson, Vectra, Orkan, Triangel, TKK08-5, Oase, Elvis, Es Hydromel and Licord) in greenhouse conditions and completely randomized plot design with three replications were conducted.As the results of the thesis study were evaluated in terms of plant dry matter weights, phosphorus concentrations and removed phosphorus, according to the results of the statistical analysis the differences were found statistically significant between the varieties and the phosphorus doses (p<0.001); however the interaction of the variety x dose was pointed as insignificant. According to the results of the research, the shoot dry matter content was obtained the lowest 2.33 g pot-1 in Licord genotype and the highest 7.85 g pot-1 in TKK08-05. Examined the effects of phosphorus doses on the shoot dry matter, the highest dry matter was obtained 4.84 g in control dose, 6.44 in 50 mg kg-1dose, 6.87 g pot-1 in 100 mg kg-1dose. The shoot phosphorus concentrations of varieties were obtained the lowest 0.51 % in Elvis genotype and the highest 0.57 % in Excalibur genotype. Increased phosphorus doses the dry matter yield and phosphorus concentrations showed a linear increase in winter rapeseedvarieties. Analyzed the winter rapeseed varieties on the bases of removed phosphorus, phosphorus was removed the lowest 1.19 mg. pot-1 P in Es Hydromel genotype and the highest 2 mg. pot-1 P in Oase genotype and also in phosphorus doses the lowest 1.38 mg. pot-1 P in control dose, 1.74 mg pot-1 P in 50 mg kg-1and the highest 1.86 mg. pot-1 P in 100 mg kg-1 were removed by plants. Considered in IVterms of phosphorus use efficiency Excalibur, Vectra, Triangel, TKK08-5 and Es Hydromel varieties took a place in Effective-Insensitive; Nelson, Orkan, Oase and Licord varieties in Ineffective-Sensitive and also Elvis genotype in EffectiveSensitive categories in the classification based on the efficiency index between winter rapeseed cultivars.The significant differences were determined on phosphorus use between the winter rapeseed varieties. The determination of phosphorus use efficiency in rapeseed plant that is one of the important oil plants in our country in recent years is all important with regard to reducing of phosphorus fertilizer use and getting quality and high yield. Nutrient use efficiency and genotypic differences in plants should be considered in order to create an accurate and a balanced fertilizer program as well as improving crop yield in agricultural production system.Key Words: Canola, Phosphorus Efficiency, Efficiency Index, Phosphorus Fertilization