İyonkürenin toplam elektron içeriği üzerinde güneş ve jeomanyetik parametrelerin etkisi

Abstract

Bu çalışmada orta enlem iyonküresi için Toplam Elektron İçeriği (TEİ)'nin güneş ve jeomanyetik parametreler ile olan ilişkisi incelenmiştir. Bu kapsamda TEİ üzerinde etkili olan güneş parametrelerinden F10.7 cm güneş akısı ve gezegenler arası manyetik alan (Interplanatery Magnetic Fields-IMF) ile jeomanyetik parametrelerden Kp ve Dst indisi göz önünde bulundurulmuştur. Değişkenler arasındaki ilişki 24. güneş devrinin minimum (2009) ve maksimum (2015) olduğu yıllarda evrensel zaman (Universal Time-UT) 12:00 ve 24:00 için istatistiksel çoklu regresyon modeli aracılığıyla araştırılmıştır. Araştırma neticesinde, 2009 yılında TEİ değişimlerinin güneş ve jeomanyetik parametreler ile açıklanabilirlik oranının 2015 yılından düşük olduğu bulunmuştur. 2009 yılında TEİ değişimlerinin güneş ve jeomanyetik parametreler ile ilişkisinin gece saatlerinde gündüz saatlerinden yüksek olduğu görülmüştür. Bunun nedeni bu yılda iyonkürenin gece vakti güneşten gelen yüksek hızlı rüzgâr akımlarına tepki göstermesi olabilir. 2015 yılında ise beklendiği gibi TEİ ile bağımsız parametreler arasındaki ilişki gündüz saatlerinde gece saatlerinden daha büyüktür.

In this study, the relationship between total electron content (TEC) and solar and geomagnetic parameters for mid-latitude ionosphere is investigated. In this context, F10.7 cm solar flux and Interplanetary Magnetic Fields (IMF) from solar parameters and Kp and Dst indices from geomagnetic parameters effecting on TEC are taken into account. The relationship between the variables was investigated by means of a statistical multiple regression model for universal time 12:00 and 24:00 at the years when the 24th solar cycle was minimum (2009) and maximum (2015). As a result, it was found that explainable rate by solar and geomagnetic parameters of TEC changes in 2009 are lower than in 2015. In 2009, the relationship between TEC changes and solar and geomagnetic parameters was found to be higher at daytime at night time. The reason for this may be that the ionosphere reacts to high-speed solar wind currents at night in this year. As expected in 2015, the relationship between TEC and independent parameters is greater during daytime than at night.