Hîmên helbesta kovara Tîrêjê

Abstract

Bu tezde Tîrêj Dergisi şiirinin temel esasları yorumlanmış. Tîrêj dergisi, 1979 yılında yayına başlamış ki bu tarih bir çok açıdan önemli bir tarihtir. Çünkü hem Türkiye'de hem de dolayısıyla Kürtler arasında siyasetin dinamik olduğu bir tarihtir. Bu tarih `Soğuk Savaş` dönemi içinde yer alan bir tarihtir. Dünyada var olan iki blok Sosyalist Blok ve Kapitalist Blok olarak tanımlanıyor ve bu bloklar arasındaki mücadele bütün dünya siyasetini doğrudan ve dolaylı olarak etkiliyordu. Soğuk Savaş bağlamında çoğu zaman teknoloji, sanat, kültür ve edebiyat bir ideolojik argüman olarak kullanılıyordu. Bu dönemde, Kuzeydeki Kürtler arasında da siyaset dinamikti ve bir çok parti, kuruluş ve fraksiyon kurulmuştu. O parti, kurum ve fraksiyonların çoğu konjunkturel siyasetin de etkisiyle, sosyalist bir siyaset yürütüyorlardı. O kuruluşlardan biri de DDKD idi. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde tamamı Kürtçe ve iki lehçesi (Kurmancî, Zazakî) ile yayınlanmış ilk dergi olan Tîrêj de bu kuruluşun öncülüğüyle yayına başlamıştır. Ulusal ve ideolojik bir siyaset güden bu kuruluş derginin içeriği ve şiiri üzerinde etkili olmuş ki modern Kürt şiirinin en önemli duraklarından biri olan Tîrêj şiiri ulusalcı ve sosyalist bir şiir halini almıştır. Bu çalışmada bu iki temel yapı ve bağlamları açısından Tîrêj şiiri yorumlanmıştır. Tîrêj dergisinin sayıları içerik (Şiir, makale, öykü vb. ) ve editöryal yazılar açısından değerlendirilmiş derginin şiirinin temel esasları ulusallık, modernite, ideoloji olarak tespit edilmiştir tarafımızdan. Diğer taraftan da bu kavramlar üzerinden, varoluş sorunu olarak edebniyat, metindışılık ve edebiyatdışılık, zamandışılığın da önemli esaslar olduğu tespit edilmiştir. Bu tezde görülmüş ki bu esaslar derginin bir çok şiirinde kendilerini göstermişlerdir. Bu tezde, ulusallık, varoluş sorunu, metindışılık, zamandışılık, modernite, ideoloji kavramları değerlendirilmiş ve bu esaslar Tîrêj dergisi şiirnde tespit edilmeuye çalışılmış ve okuyucu merkezli bir perspektifle şiirler bu esaslara göre yorumlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Tîrêj dergisi, Modern Kürt şiiri, Tîrêj şiiri.

In this tesis, Tirej journal has interpreted the prenciples of poetry. Tirej journal began its publication in 1979, this date is important in many respects. Because it is the Dynamics of politics both for Turks and so for Kurds. This date has taken place in the cold war era. There are two blocks in the world defined as the socialist block and the capitalist block. The strugle between these block was directly and Inidrectly affecting the politics all around the world. In the context of the cold war technology, art, culture and literature were used as ideological arguments, for most of the time. Politics among the Kurds in the North were Dynamics and many parties, organizations and factions were established during this period. Many of the established institutions, parties and fractions were running under the influence of Socialists politics. One of the institution, the first Tirej Journal has entirely been published in Kurdish and its two dialects Known as Kurmanci and Zazaki, in the history of republic of Turkey. This institution pursued national and ideological policies has been influential both for the content of the journal and for its poetry. Tirej poem which is one of the most important stage of modern Kurdish poetry has been nationalist and socialists poetry. In this study Tirej poetry has been interpreted in the terms structure and context. Tirej journals are evaluated according to their articles and editorial contents. The basic principles of poetry in tirej journal have been identified as ideological, nationality and modernity. On the other side as problems of existence, literature, non literary informality, Time informality have been identified as important principles. In this tesis, those princibles seen in that journal have shown themselves in many poems. Nationality, the problem of existence, text informality, time informality, modernity and ideological concepts have been evaluated and these principles have been studied to determine in the Tirej journal. The poems have been interpreted according to these principles by reader-centred perspective. Keywords: Tirej journal, poem, basis