Mewlidê Mela Ehmedê Xasî:`Mewliduᵓn-Nebiyyiᵓl-Qureyşiyyî` (Metn-wekenitiş)

Abstract

Mela Ehmedê Xasî, XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk yarısı arasında yaşamıştır. Bugünkü bilgilerimize göre, Klasik Kürt Edebiyatı içinde ilk zazaca yazılı eserler de bu yıllarda verilmiştir. Bu dönemde Mela Ehmedê Xasî, Klasik Kürt Edebiyatında, başarılı bir şekilde yeni ve Zazaca bir sayfa açmış ve Klasik Zaza Edebiyatının ilk halkasını oluşturmuştur.Mela Ehmedê Xasî'nin Mevlidî: Mewliduᵓn-Nebiyyiᵓl-Qureyşiyyî (Metin ve İnceleme) adlı bu çalışmamızda bir giriş ve üç bölüm bulunmaktadır. Giriş bölümde mevlid ve mevlidin tarihçesi üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde Mela Ehmedê Xasî'nin hayatı üzerinde durulmuş ve esrleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde Mela Ehmedê Xasî'nin mevlidî şekil yönünden incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise elde ettiğimiz üç farklı nüsha karşılaştırılmış ve mevlidin tenkitli metnine yer verilmiştir.Mevlid metninin transkripsiyonunda, Kürt alfabesinde karşılığı olmayan Arap harfleri için, klasik metinlerin neşrinde kullanılagelen uluslararası transkripsiyon harfleri kullanılmıştır. Yine her nekadar nüshalar arasında çok büyük farklar olmasa da, güçlü bir metin için nüshalar arasındaki fonetik farklar, ortak bir forma kavuşturulmuştur.Bir mesnevi olan Mela Ehmedê Xasî'nin Mevlidî, böylece sağlam bir metne kavuşturulmaya çalışılmıştır. Mevlid'de aruz vezni başarılı bir şekilde tatbik edilmiş ve mevlidlerin büyük çoğunluğunda olduğu gibi remel bahrinin `Faᶜilatun / faᶜilatun / faᶜilun` kalıbı kullanılmıştır. Ayrıca edebi sanatların birçoğu ustaca kullanılmıştır.Mevlid metninde, akıcı ve açık bir dil kullanılmıştır. Mevlid, dini bir eser olduğu için tabii olarak Arapça ve Farsça kökenli kelimelere çok yer verilmiştir. Türkçe kelimeler ise yok denecek kadar azdır.Anahtar Sözcükler: Mela Ehmedê Xasî, Klasik Kürt Edebiyatı, Mevlid, Zazaca Mevlidler

Mullah Ahmad al-Khâsî lived between the second half of the XIX. century and the first half of the XX. century. During these period, Mullah Ahmad al-Khâsî has opened a new zaza page successfully in Kurdish literature and this is the first link of the Classic Zaza literature.Mullah Ahmad al-Khâsî's Mawlid: In our study called Mewliduᵓn-Nebiyyiᵓl-Qureyşiyyî (text and reviev), we have an entrance (introduction) and three chapters. At entrance chapter there is focus on mevlid and the history of mawlid. At first chapter there is focus on Mullah Ahmad al- Khâsî's life and his works have been introduced. At the second chapter Mullah Ahmad al- Khâsî's mawlid has been viewed in terms of it's shape. At the third also last chapter the three different obtained copies of mawlid have been compared and has been given a place for it's criticized text.In the transcription of mawlid, international letters which is used in classic text have been used instead of the Arabic letters which haven't any equivalent in Kurdish alphabet. Howewer Al Though there isn't a big difference between the copies, the phonetic differences of them are made common from for a powerful text.A Mesnevi type Mullah Ahmad al-Khâsî has been presented strongly in all aspects. Prosody measure has been applied successfully and Reme Bahri'sl 'Faᶜilatun / Faᶜilatun /Faᶜilun' measure has been used as in majority of the Mawlid. Also many of the literary arts has been used skillfully.In the text of Mawlid a fluent and clear language has been used. Mawlid is a religious work as a matter of course for a lot of Arabic and Persian origin words have been given. The Turkish words is almost negligible.Keywords: Mollah Ahmad al-Khâsî, Classic Kurdish Literature, Mawlid, Mawlid in Zaza Language