Helbestvanên jin di edebiyata yarsanan de

Abstract

Yarsan Kürtleri köklü ve geniş bir edebiyata sahiptirler ve bu edebiyat Kürt edebiyatının önemli bir parçasıdır. Fakat gizli kültürlerinden dolayı, Yarsan edebiyatı Kürtler arasında fazla bilinmemektedir ve bu yüzden üzerine çok fazla çalışma yapılmamıştır. Kutsal Yarsan edebiyatı sözlü olarak başlamıştır ve kelam yani kutsal sözler olarak söylenmiştir. Bu kelamlarda sosyal hayat ve inanç, yani tecelli, dûnadûn (reenkarnasyon), ayin gibi temalar ağırlıklı olarak yer almıştır. Bu kelamlar çoğunlukla basılmamıştır, çünkü yukarda da bahsettiğimiz gibi, Yarsanlar gizli bir kültüre sahiptirler, bu nedenle kültür ve inançlarının dışarıda yayılmasını istememişlerdir. Bu sebeple Yarsan edebiyatı uzun bir süre sözlü olarak kullanılmıştır. Fakat Yarsanlara göre, 15. yy.da Sultan Sehak döneminde bu kelamlar Pîr Mûsî tarafından defter diye adlandırılan bir kitapçıkta kaydedilmiştir. Yarsan edebiyatında bu kelamları söyleyen sadece erkekler değildir, kadınlar da bu edebiyatın oluşumunda önemli bir rol oynamaktadır. Bu, bize Yarsan kadınlarının Müslüman kültüründeki kadınlardan farklı olduğunu gösteriyor. Kadınların bu konumu Yarsanların sahip olduğu inançtan kaynaklanmaktadır. Yarsanların inanç ve geleneklerine göre, her canlı ölümden sonra başka bir dönemde, bir başkasının bedeninde tekrar doğmaktadır. Bu inança göre cinsiyetin bir önemi yoktur, çünkü ölen kişi başka bir bedende tekrar dirildiğinde, karşı cinsiyette doğabilir. Bu nedenle, kelam söyleyen kadınlar önceki hayatlarında erkek olarak yaşamış olabilirler. Bu reenkarnasyon durumundan kaynaklı Yarsan geleneklerinde kadın ve erkek eşit görülmektedir.Anahtar kelimeler: yarsan, kutsal edebiyat, kadın, kelam, Sultan Sehak

Yarsan Kurds have a rich literature that constitutes an important part of the Kurdish literature. Due to concealment for outsiders it has not been exposed to any serious investigation. The Yarsan sacred literature has been orally transmitted through religious kalām (divine discourse) from generation to generation. Alongsidenarratives on social life, the kalām collections also contain religious beliefs such as tajalli (divine self-manifestation) and dunadun (karma). The secretive nature of the Yarsan belief constitutes a major obstacle why the religious manifestations of Yarsanis haven't been published. It was not until the era of Sultan Sehak when the Yarsan kalām was transferred to the written form by Pir Musi in his famous Defter or book.The narrators of Yarsan literature body were not only male; female narrators had an important position in transmitting the Yarsan kalām. Women's active role in Yaresan kalām narration originates from the belief in dunadun; every individual will resurrect in another body; next time maybe a female could resurrect in the shape of a male or vice-versa. Thus, in comparison with neighbouring societies, the Yarsan women have had an eminent position, particularly within its religious community. Consequently, the Yarsan literature has been enriched by a gender-perspective, unprecedented in the regions. This investigation is an attempt to shed light on the women's role in Yarsan sacred literature.Keywords: yarsan, sacred literature, woman, kalām, dunadun, Sultan Sehak