Şîrovekirineke dengsazî û fonolojî di Kurdiya Kurmancî de

Abstract

Bu tezde betimleyici, yapısal, işlevsel, metinsel, karşıtsal, dağıtımsal vekarşılaştırmalı dahil pek çok dilsel yöntemlerin kullanıldığı pragmatik ve sentagmatik biranlayışa bağlı olarak fonetik ve fonolojik analizler çerçevesinde Kürtçenin en yaygınkonuşulan lehçelerden biri olan Kuzey Kurmanci lehçesinin ses ve fonemlerinin kapsamlıbir betimlemesi ele alınmaktadır. Kurmanci lehçesinde yazılan bu tez sunuş ve üçbölümden oluşmaktadır. Sunuşta tezi kalem alan yazarın bir yandan referansların yokluğudiğer yandan Kürtçe dil bilimsel alanındaki teknik terimlerin yetersizliği yüzündenkarşılaştığı güçlükler anlatılmaktadır. Dolayısıyla yazar bu açığı kapatmaya yönelik Kürtçedilsel terminolojisini zenginleştirmeyi hedefleyerek bu teknik terimlerin İngilizceleritemelinde yeni Kürtçe terimleri üretmek zorunda kalmıştır.Birinci bölümde Kürtçenin bazı ünsüz seslerinin söyleyiş ve fiziksel özellikleri elealınmaktadır. Bu ünsüz harflerin bazıları nefesli, nefessiz (k), çarpmalı (r) ve titrek (r) gibiüçüncü bir boyutu vardır. Bu bölümün sonunda Kürtçenin Kurmanci lehçesinin bütün altlehçeleriyle birlikte 46 altı sese sahip olduğu belirtiliyor.Ünlü ve ünsüz seslerin Kürtçe sisteminin fonolojik özelliklerini belirten ikin bölümise bu 46 sesi ele alıyor. Yazar bu seslerden 34 sesi Kurmancinin fonem sistemine dahilolduğunu düşünüyor ve bunları iki yeni fonem daha ekliyor: ötümsüz nefessiz /k/ ve yineötümsüz ama nefesli /k/. Yazar Kurmancinin ses kapanmaları arasında üç yönlü bir ayırım– ötümlü, ötümsüz nefesli ile ötümsüz nefessiz arasında – sergilediğini belirtiyor. İkincifonem ise çarpmalı /r/'ye karşı titrek /r/. Yazar ayrıca Farsçadan alınmış olan mesela 7/haft/ sayısındaki gırtlaktan gelen /h/ fonemi gibi üç ünsüz fonemi de inceledikten sonra bufonemlerin Kürtçede kullanılmasının gerek olmadığını öneriyor.Son bölümde ise Kürtçenin kurmanci lehçesinin fonem ve alofonlarının ayırt ediciözellikleri ele alındıktan sonra yazar fonetik bağlamında Kürtçe hece yapısını tarif ederek,Kurmancinin vurgu ve tonlama kalıplarına yönelik ölçü teknikleri ile parçalı materyalin bubirliğini ve uyumunu saptamak suretiyle anlam varyasyonunda bazı fonetikparametrelerinin etkilerini incelemeyi hedefliyor.

This thesis is an attempt to provide a comprehensive description of the sounds andphonemes of one of the most widely spoken dialect of Kurdish, namely, NorthernKurmanji within the framework of phonetic and phonological analysis, depending on theparadigmatic and syntagmatic way of analysis within several linguistic methods:descriptive, structural, functional, textual, contrastive, distributionary, and comparative.This thesis, written in Kurmanji Kurdish, consists of an introduction and threechapters. The introduction shows the difficulties which the author faces in studying theKurdish language issues because of the lack of references on one hand, and the poverty oftechnical terms in fields of Kurdish linguistics, on the other hand. So he was obliged toderive and design new Kurdish terms in contrast with the English ones aiming at enrichingthe Kurdish linguistic terminology.Chapter one deals with the articulatory and fisical characteristics of the Kurdishsounds which are manipulated by several so-called articulators, especially in consonants,some of which have a third dimension voice of aspirated and non-aspirated of the sound[k], flap [r] and trill [r], This chapter concludes to a fact that Kurdish Kurmanji, with all itssubdialects, has 46 sounds .Chapter two, describing the phonological characteristics of the Kurdish system ofconsonants and vowels, deals with 46 Kurdish Kurmanji sounds of which he chooses 34sounds to be the Kurmanji phoneme system, suggesting two new phonemes, the voicelessnon-aspirated /k/ in contrast with the same voiceless sound /k/ which is aspirated,emphasizing the fact that Kurmanji exhibits a three-way distinction among the stops –between voiced, voiceless aspirated, and voiceless non-aspirated – giving rise to a stylethree-way stop distinction. The second phoneme is the trill /r/ in contrast with the flap /r/.Besides, the author studies the three borrowed consonant phonemes which have diffusedinto the inherited (Iranian) component of the lexicon, e.g. the numeral 7 /haft/ withpharyngeal /h/, suggesting that there is no need to use these borrowed consonant sounds inthe Kurdish phoneme system.The last chapter studies the distinctive features of the Kurdish Kurmanji phonemesand allophones, then he describes the structure of the Kurdish syllable within theframework of combinatory phonetics, identifying the prosodic structure of stress andintonational patterns of Kurmanji, and the association and alignment of these patterns withthe segmental material, aiming at examining the effects of some phonetic parameters onthe variation of meaning.