Çîrokên Kurdî li gorî motîf îndeksa Stith Thompson (Bi nimûneyên çîrokên Mîrze Mihemed)

Abstract

Masalların analizi ve sınıflandırılması için halk bilimi alanında Propp Yöntemi, Aarne'nin Tip Sınıflandırması ve Thompson'un Motif İndeksi gibi birkaç önemli yöntem vardır. Stith Thompson'un yöntemi bunlar arasında en çok öne çıkanlardan biridir. Thompson masallarda motif analizi yaparak motifi, masalın devamlılık kabiliyeti gösteren en küçük unsuru olarak tanımlamiştır. Thompson bu amacını ve yöntemini geliştirmek için The Motîf Îndex Of Folk Literature (Halk Edebiyatı Motif İndeksi) adlı eserinde yaklaşık 45000 motife yer vermiştir. Thompson'un bu yöntemi ile masalların ortak yanları motifler sayesinde ortaya konulabilir. Ayrıca motif çalışmaları masalların daha iyi anlaşılması için de gerekli bir çalışma türüdür. Biz de bu çalışmamızda Kürt masalları arasında önemli bir yeri olduğuna inandığımız Mîrze Mihemed masallarında yer alan motifleri Stith Thompson'un motif indeksine göre belirlemeye çalıştık. Bununla da Kürt masallarının, dünya masalları ile ortak yanlarını ortaya çıkarmayı amaçladık. Kürt masallarının içinden folklorik açıdan çalışılmaya uygun bulduğumuz Mîrze Mihemed masallarını, çalışmamız açısından esas aldık. Sahadan derlenen sekiz adet Mîrze Mihemed masalı üzerinde motif araştırması yaptığımız bu çalışmada, tespit ettiğimiz motifleri Stith Thompson'un motif indeksindeki sıralamasına göre teker teker dizdik. Bunun dışında çalışmamızla ilgili olarak masalların analizi ve sınıflandırılması çalışmalarından da bahsettik. Çalışmamızdan elde ettiğimiz tespitlere göre, Kürt masalları halk edebiyatı motifleri açısından çok zengin masallardır. En çok görülen motifler ise: Sihir, olağanüstülükler, hayvanlar, formel sayılar, sınavlar vs.dir. Bu zenginlik ayrıca Kürt masallarının diğer dünya masalları ile olan ortaklığının da br göstergesidir. Yani Kürt masalları birçok yönden dünya masalları ile benzerlikler taşımaktadırlar ve ortak bir kaynaktan çıkmış olabilirler. Anahtar Sözcükler: Motif, Stith Thompson'un Motif İndeksi, kürt motifleri, masal, Mirze Mihemed masalları.

There are several important methods in the field of folklore for analysis and classification of the tales. Stith Thompson's method is one of the most prominent among them. By analyzing motif in tales, Thompson has described it as the smallest element of the tale that shows capability of continuity.To improve this aim and method Thompson has featured approximately 45,000 motifs in his work the Motif-Index Of The Folk Literature under favour of Thompson's this method common sides of tales can be demonstrated through the tale motifs. In addition, studying motifs is a necessary way to understand the tales better.In this study we tried to determine the motifs take place in Kurdish tales according to Stith Thompson's motif index. In this way we aimed to reveal the common sides of the Kurdish tales and the tales of the world. In Kurdish tales we have grounded on Mîrze Mihemed's tales which we found suitable for our study in terms of folkloric. We made a motif research on Mirza Mihemed's eight tales compiled before. In this study,we drew up the motifs we identified one by one according to Stith Thompson's motif index. In addition we referred to analysis and classification of the talesAccording to the data we got from our research , Kurdish tales are very rich in terms of folk literature motifs . The most common motifs: Magic, marvels, animals and formalistic numbers etc. This richness also indicates that Kurdish tales have common parts with tales of world . That is, Kurdish tales have similarities with the tales of the world in many ways and may have come from a common source.Key words: motif, Motif Index of Stith Thompson, kurdish motifs, fairy tale, Mîrze Mihemed fairy tales