Îmaja Ermenî dı Romanên kurdî yên Sovyeta berê de

Abstract

ÖZETRoman, tek başına sadece edebî bir tür değildir. Çoğu zaman konusuna göreedebi bir türün sınırlarından taşar, psikoloji, sosyoloji, tarih, antropoloji, siyaset vediğer başka disiplinlere yönelir. Kürt romanı alanında bu iddia, en çok eski SovyetKürt Romanı üzerinde dayanak bulabilir. Eski Sovyet Kürt Romanı, bazen belgeroman,tarihi roman, propagandist roman ve bazen de folklorik bir eser gibiokunabilir.Eski Sovyet Kürt romanı, Ermenistan toprakları üzerinde doğdu. Eski SovyetKürt romanının doğuşu, aynı zamanda genel Kürt romanı alanında da ilk örnektir. Buroman, Sosyalist Gerçekçilik akımının kurallarına göre yazıldı. Sosyalist Gerçekçilikakımı, eski Sovyet Kürt Romanına gerçeği ideolojik bir süzgeçten geçirdikten sonraokuyucuya sunma imkanı verdi. Bu durum, ermeni imajı oluşturma ve ermenikarekterleri yaratmakta da görülür.Bir istisna dışında bu romanlarda ermeniler, olumlu, iyi ve idealize edilmişbir şekilde öne çıkmışlardır. Ermeni karekterleri, kişilik, okumuşluk, ilericilik,çalışkanlık, devrimcilik gibi bir çok alanda ideal örnekler olarak gösterilmişlerdir. Buromanlarda, Ermeni toplumu da ilerici ve medeni bir toplum olarak görülür.Ermeniler, çoğunlukla Kürt-Ermeni ilişkileri doğrultusunda bu eserlerin gündeminegirmişlerdir. Türk Devletinin tavrı, bu ilişkilerin niteliği konusunda belirleyici birgüç olarak konumlanmıştır. Bu ilişkiler, her iki ulusun Türklerle olan ilişkilerinintersine iyi ve idealize bir şekilde temsil edilmişlerdir. Bu romanlara konu olan kürtve ermeni ilişkilerinin tarihi, 19. yüzyılın sonlarından başlayıp eserin yazıldığı günekadar devam eder. Ayrıntılı bir şekilde olmasa da Ermeni felaketi, bu romanlarınkonuları arasında kendine yer edinmiştir. Kürt yazarların felaket karşısındaki tavrı,Türklerin Ermenilere haksızlık ettiğidir. Bu açıdan, romanlarında Osmanlı Devleti veTürkiye Cumhuriyeti, birer güçlü ve işgalci devlet ve aynı zamanda ErmenilerleKürtlerin ortak hasmı olarak öne sürülmüştür. Bu eserlere göre, Osmanlı Devleti herXIIzaman polîtîka, arabuluculuk ve rüşvetle Kürtlerle Ermenilerin dostluk vekardeşliğini bozmak ve onları birbirine düşürmek istemiştir. Fakat, KürtlerleErmeniler her zaman kardeş, dost, komşu ve kirve olmuşlardır.Olumlu Ermeni imajının oluşumunda, Kürtler'in Ermenistan'dakikazanımlarının rolü fazladır. Kürtler, Ermenistan'da sadece kültür ve eğitim alanındaiyi imkanlara sahip olmamışlardır, aynı zamanda günlük yaşam açısından dakendilerini en çok orda rahat hissetmişlerdir. Kızıl Kürdistan'ın yıkılmasıyla birliktede, Ermenistan tamamiyle SSCB Kürtler'inin merkezi haline gelmiştir.Bu çalışmaya konu olan romanlarda, bir istisna olarak ermeni olumsuzimajının sadece bir örneği vardır. Bu imaj, Azerbeycanlı ve Müslüman bir Kürttarafından öne sürülmüştür. 1937'de Kürtler'in Ermenistan'dan Orta Asya ülkelerinesürgünü, Ermeniler'in 1980'lerdeki ırkçılığı ve aynı zamanda Ermeniler'inMüslüman ve êzdî Kürt ayrımı, olumsuz imajın başlıca sebepleri olarak sayılabilir.Anahtar Kelimeler: Ermeni İmajı, eski Sovyet Kürt Romanı, SosyalistGerçekçilik, Ermeni Karekterleri, Kürt ve Ermeni İlişkileri, Osmanlı Devleti.

ABSTRACTNovel is not merely a literary genre. It usually exceeds the limits of a literarygenre and tends to other disciplines like psychology, sociology, history,anthropology, politics, etc. This assertion in the field of Kurdish Novel may gain afoothold mostly in Old Soviet Kurdish Novel. The Old Soviet Kurdish Novel couldbe read sometimes as document-novel, historical novel, propagandist novel, andsometimes as a folkloric work.The Old Soviet Kurdish Novel which is the archetype of common KurdishNovel emerged on Armenian lands. It has been written according to the rules ofSocialist Reality Movement which has enabled the Old Soviet Kurdish Novel topresent the reality to the reader after analysing it through an ideological filter. Thissituation is seen in creating an Armenian image and characters.In these novels, with an exception, Armenians have come into prominence aspositive, good, and idealized people. Armenian characters are represented as idealmodels in personality, intellectualism, progressivism, hard-working, revolutionism.The Armenian society is also regarded as a progressive and a civilized society inthese novels. Armenians mostly enter the agenda of these works in line with theKurdish-Armenian relations. The attitude of the Turkish State has situated as adecisive power in the nature of these relationship. Kurdish-Armenian relationshipshave been regarded as good and ideal contrary to the relationships of the two nationswith Turks. The history of Kurdish and Armenian relations mentioned in thesenovels began in the late 19th Century and continued until the day the works werewritten. Though not specifically, 'Armenian catastrophe' is placed among the subjectof these novels. Kurdish writers's attitude towards the catastrophe is that Turks weredoing injustice to Armenians. In this respect, in their novels the Ottoman Empire andthe Turkish Republic were suggested as powerful and imperial states and in theXIVmeantime as the common enemy of both Armenians and Kurds. According to theseworks, the Ottoman Empire always wanted to disrupt the friendship and brotherhoodof the Kurds and the Armenians to each other and planted seeds of hate with policy,mediation and bribery. However, the Kurds and the Armenians have always beenbrother and sister, friend, neighbour, kirve.In the formation of positive image of Armenians, the role of the gains ofKurds in Armenia is considerable. The Kurds in Armenia not only have had goodfacilities in the field of education and culture but also they feel most comfortablethemselves in there in terms of daily life. With the collapse of the Red Kurdistan,Armenia has become the centre of the USSR Kurds completely.In the novels subjected to this study, there is only one example of the negativeimage of Armenians as an exception. This image was suggested by an AzerbaijaniMuslim Kurd. The exile of the Kurds from Armenia to the Central Asian countries in1937, racism of the Armenians in the 1980s and also the tendency of Armenians todiscriminate Muslim and Yazidi Kurds, considered as the main reasons for thenegative image.Key Words: Armenian Image, Old Soviet Kurdish Novel, Socialist Realism,Armenian Characters, Kurdish and Armenian Relations, Ottoman Empire.