Kastamonu yöresi Türk fındığı (Corylus colurna L.) populasyonları ve morfolojik polimorfizm

Abstract

Ülkemiz ormanlarını oluşturan flora elemanları arasında çok önemli bir yere sahip olan Türk fındığı (Corylus colurna L.) odun ve meyve özellikleri yönünden değerli bir türdür. Ayrıca yaban hayatı açısından fonksiyonel faydalar sunmaktadır. Son yıllarda gerek Avrupa ülkelerinde gerekse A.B.D'de türün kuraklığa, çok düşük sıcaklıklara, kötü toprak yapısına ve hava kirliliğine dayanıklılığı gibi özellikleri sebebiyle peyzaj alanında, erozyonla mücadelede ve kültür ırklarına anaç olarak kullanımı yaygınlaştırmıştır. Ülkemizin endemik türleri arasında yer almasına karşın Türk Fındığı (Corylus colurna L.) konulu çalışma ve projeler oldukça sınırlı ve mevcut populasyonlar azalma ve yok olma tehlikesi altındadır. Tür ile ilgili yaygın bir kullanım ve gerekli faydanın sağlanabilmesi için öncelikle var olan populasyonlar belirlenerek koruma altına alınmalı ve bu populasyonların morfolojik, pomolojik özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışma ile türün yaygın olarak var olduğu Kastamonu ilinde dört yayılış alanı belirlenmiş ve bu alanlarda morfolojik ölçümler ile meyve karakterlerine yönelik ölçüm ve analizler gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya konu edilen populasyonlar genel itibariyle köy yerleşim alanları çevresinde ve tarım arazileri sınırlarında bulunan bireylerden oluşmakta ve civarda bulunan köy halkı tarafından korunmakta, meyvesi toplanılarak bir kısmı kendi ihtiyaçlarında kullanılmakta geri kalanı ise satılarak ekonomik kazanç elde edilmektedir. Araştırmaya tabi edilen populasyonlar 900-1300 m yükselti aralığında yer almakta, tarla kenarı dışında yer alan bireyler genellikle göknar (Abies nordmanniana ssp. equi-trojani), meşe (Quercus spp.) karaçam (Pinus nigra J.F. Arnold), akçaağaç (Acer spp.), alıç (Crataegus monogyna), ahlat (Pyrus elaeagrifolia) türleriyle karışık haldedir. Özellikle göknar ile karışımın yoğun olduğu kısımlarda bulunan bireylerde gelişme geriliği ve kurumalar gözlenmiştir. Populasyonların hemen hemen tamamında gençlik çok az miktarlarda gözlenmiş bu durum mevcut populasyonların devamlılığı açısından sorun oluşturmaktadır. Bireyler genellikle 200-350 yaş aralığında ve özellikle bazı yaşlı bireylerde ileri derecede kurumalar baş göstermiş haldedir. Morfolojik polimorfizim bakımından incelenen ve karşılaştırılan populasyonlar arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Meyve karakterleri bakımından dört populasyon temelde Tunuslar ve diğer populasyonlar olarak iki grup oluştururken, meyve karakterleri bakımından birbirine en yakın populasyonlar Araç ve Tosya populasyonları olmuştur. Çotanaktaki meyve sayısı, meyve genişliği, sıkıştırma indeksi ve meyve içi genişlik karakterleri için ise sırasıyla 5 adet, 15,92 mm, 1,32 ve 11,75 mm ortalama değerler ile en yüksek değerlere sahip populasyon; Tosya populasyonu olduğu belirlenmiştir. 38,2 değeri ile iç oranı en yüksek olan populasyon Ağlı-Tunuslar olmuştur.Anahtar Kelimeler: Türk Fındığı, Corylus colurna L., Polimorfizm

Our country has a very important place in Turkish hazelnuts (Corylus colurna L.) from the forest flora is a very valuable contribution towards the wood and fruit characteristics and wildlife is great. Both the European countries as well as the U.S. in the kind of drought, to very low temperatures, the landscape area with poor soil structure and as resistance to air pollution characteristics because of, has spread the use as a base for the fight against erosion and culture breeds. Despite the fact that one of the endemic species of our country, Turkish hazelnut on studies and projects are quite limited and existing populations are at risk of decline and extinction.A common use and on behalf of related species to ensure the necessary protection benefits should be determined primarily existing populations and morphology of these populations, it is necessary to determine the pomological characteristics.With this kind of work that has widely spread areas in the province of Kastamonu 4 and designated measurement for the fruit character with morphological measurements and analysis were carried out in these areas.The populations were surveyed comprised of individuals who in general as village residential areas in and around farmland borders and are protected by the villagers in the vicinity, some of the fruit collected and the rest of their needs is sold is an economic advantage. When populations are subjected to research 900-1300 m located at an altitude range, field edge located outside individuals mainly fir (Abies nordmanniana ssp. equi-trojani), oak (Quercus spp.) Anatolian black pine (Pinus nigra), maple (Acer spp.), Wawthorn (Crataegus monogyna), wild pear (Pyrus elaeagnifolia) is still mixed with the species. Especially in parts of individuals in densely mixture with fir thrive and drying were observed.In almost all of the youth population was observed in a very small amount in this case is a problem in terms of the continuity of the current population. Individuals usually in the range of 200-350 years and there was severe especially in some older individuals extremely dry form.When comparing the morphological polymorphism among the populations have been identified significant differences. In terms of fruit characters mainly constituted four groups (Tunuslar and other populations), in addition, the closest populations were identified the Araç and Tosya populations. Tosya populations with the highest values the number of fruits, fruit width, compaction index and kernel width; average of 5 pieces, 15.92 mm, 1.32 and 11.75 mm, respectively. Ağlı-Tunuslar populations with the highest kernel percentage that is average of 38.2.Key Words: Hazelnut, Corylus colurna, Polymorphism