19. yüzyıl Osmanlı idari yapısında Batı etkisi

Abstract

Osmanlı Devleti'nde Tanzimat?la beraber hızlanan modernleşme, önceki yıllarda yaşanan değişimden usül ve mahiyet bakımından farklıydı. Bu çalışmanın konusuna kaynaklık eden Bürokratik yapılanmada yaşanan değişim sonunda Osmanlı Devleti, her bakımdan yüzyıl öncekinden farklı bir devlet halini almıştı. Bu konuda bütün araştırmacılar hemfikirdir. Ancak değişimin itkileri itibariyle bu dönem için farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu çalışmanın iddiası ise, Osmanlı idari yapılanmasının 19. yüzyılda geçirdiği değişimin, tamamen Batılı güçlerin baskısı sonucu gerçekleşmediği, modernleşen kurumların birebir batıdan uyarlama yöntemiyle alınmadığı, Osmanlı'nın kendi iç dinamiklerinden kaynaklanan birçok farklı unsurun bu değişim üzerinde etkili olduğudur. Reform hareketinin merkezinde yer alan bürokratların her birinin kendine has amaçları vardı. Ancak hepsinin temel amacı, imparatorluğu yeniden kuvvetlendirecek reformları yapmaktı. Bunu sağlamanın yolu da merkezi idarede reform yapmak, yerel yönetime söz hakkı tanıyan bir taşra idaresi tesis etmekti. Böylece hem bütün halkların bağlılığını sürdürmek hem de yabancı devletlerin müdahalesini savuşturmak mümkün olabilecekti. Bu amaçla II. Mahmut döneminde ivme kazanan bürokratik değişim, Tanzimat döneminde artık devre adını verecek denli devletin yegane amacı haline gelmiştir. Bu devirde Tercüme Odası'ndan yetişen Reşit, Fuat ve Ali Paşalar yönetimde Padişahlar'dan daha etkili olmuşlar ve reformların bizatihi planlayıcısı olmuşlardır. Reformlar'da Avrupaya gönderilen elçilerin raporlarının da etkili olduğunu mutlaka belirtmemiz gerekir. 1842'de idari bir birim olarak Kaza teşkilatı oluşturulmuş ve en küçük taşra birimine Merkez'den bir görevli atamak suretiyle merkeziyetçi bir yapı oluşturulmaya başlanmıştır. Sürekli bir şekilde Valilerin yetkileri artırılmıştır. Günümüz taşra yapılanmasına dahi temel teşkil eden 1864, 1867 ve 1871 düzenlemeleri, Mithat Paşa gibi bu alanda deneyimi olanların hazırladıkları raporlar ve daha önceki yıllarda ülke geneline gönderilen umumi müfettişlerin ayrıntılı layihaları doğrultusunda büyük ölçüde yerli düşüncelerle hazırlanmıştır. Bürokratik değişimin Başkent ayağında ise reformların yegane amacı, iktidarın patrimonyal özelliklerinden kurtulmak olmuştur. Merkezde hemen hemen her sorunla ilgilenen bir meclis kurulmuş, bu meclislerde reformlar enine boyuna tartışılmıştır. Ayrıca Tanzimatla beraber devlet memuru konumuna getirilen Şeyhülislam'ın bu meclislerdeki varlığıyla reformların şeriat süzgecinden geçmesi sağlanmıştır. Reformlar ekseriyetle uzun müzakereler sonunda ve büyük ölçüde şeriata uydurularak çıkarılmıştır. Tanzimat'ın sonunda gerçekleşen Anayasal reform ise yine kurulan bir komisyon marifetiyle yapılmış, Osmanlı Devleti'ne özgü bir mahiyet kazanmıştır. Bunun neticesinde meşruti yönetime geçiş mümkün hale gelmiştir. Bu gelişmelerde Tanzimat dönemi idari reformlarının katkısı büyüktür. Reformların seyri analiz edildiğinde, esasen her reformun bir öncekiyle bağlantılı olduğu, her reformun Osmanlı Devleti'nin bütünlüğünü koruma kaygısıyla yapıldığı ve uzun müzakereler sonucunda bu reformların şekil aldığı görülecektir.

Accelerating the modernization of the Ottoman Empire with the Tanzimat period was different than the change in the recent years in terms of methods and in nature. The Ottoman Empire at the end of this change, in all respects, had become a state different from the previous century. All researchers agree on this issue. However, different opinions had been raised for this period of change as impulses. The claim of this study: the change of the Ottoman administrative structuring didn?t realized fully under pressure from foreign powers; modernizing institutions were not taken with the method of adapting from the west, many different elements arised internal dynamics affected this change.Located in the heart of the reform movement of each of the bureaucrats had its own objectives. However, all the basic purpose of the reforms was to strengthen the empire again. Way to achieve this is to make the reform of the central administration, to establish , a provincial government that strengthens. Thus, the intervention of foreign states, maintaining the allegiance of all people would have been possible . For this purpose, II. Mahmoud bureaucratic change gained momentum during II. Mahmoud has been sole purpose of Ottoman Emoire during the Tanzimat period. Reshid, Ali and Fuat Pashas hes been more effective than Sultans and planned reform itself. It must be mentioned that the refports of Ambassadors have been effective on thr reforms.`Kaza? organization was created in 1842 as an administrative unit. A member of staff was appointed to every `Kaza?. Thus, centralized structure were formed. Continuously were increased the power of the Governors. 1864, 1867 and 1871 arrangements were prepared according to Mithat Pasha reports and investigators reports prepared by those who have experience in this field and sent to the public throughout the country in previous years. Thereby, those arrangements have been prepared largely domestic considerations.The sole aim of the reforms in İstanbul has been to get rid of patrimonial features of the government. A small parlament that interesst almost every issue were established at the center of Bureaucraty. The reforms were discussed here at length. In addition , with the presence of Şeyhülislam being a civil servant with the Tanzimat reforms were provided to go through the reforms from the filter of Sharia. Reforms were done mostly at the end of long negotiations fitting to the Sharia. The constitutional reform took place at the end of the Tanzimat, again made by a commission and this Constitution were gained a unique nature. As a result, it has become possible to pass constitutional government. The contribution of administrative reforms of the Tanzimat period are great at these developments. When analyzing the course of reforms, we see that every reform mainly linked to the previous one and were prepared with concern to protect the integrity of the Ottoman Empire and were prepared as a result of long negotiations.