Cari işlemler hesabının finansmanı: Türkiye üzerine ampirik bir uygulama

Abstract

Türkiye ekonomisi sermaye hareketlerinin serbestleşmesinden sonra uluslararası piyasalar ile bütünleşerek hızlı bir dışa açılma sürecine girmiştir. Bu süreçte, sermaye çıkışlarına bağlı olarak ekonomik küçülmenin yaşandığı yıllar haricinde cari açık sorunu varlığını korumuştur. Bu çalışmanın esas amacı özellikle 2000'li yıllardan sonra hızlı bir artış gösteren cari açığı, ödemeler dengesi hesapları aracılığıyla incelemek, yıllar itibariyle gösterdiği gelişimi ve bu açığın finansmanı noktasındaki politikaları aktarmaktır.Türkiye'de cari açık konusunda birçok tartışma yazılı ve görsel medya üzerinden yapılmakta olup, yapılan akademik çalışmalar ise cari açığın nedenleri ve sürdürülebilirliği konularında yoğunlaşmıştır. Türkiye ekonomisinde cari açığın giderek artması ve dış kaynak girişine bağımlı bir yapıya bürünmesi, cari açığın finansmanın incelenmesini gerektirmiştir. Yapılan bu incelemenin gelişen ekonomik olaylar ile birlikte dönemsel değerlendirilmesi ve Türkiye ekonomisi için uygulama alanın olması, durum değerlendirmesi ve politik çıkarımlar için önem arz etmekte ve literatüre katkı sağlaması umulmaktadır.Türkiye ekonomisinde 1992 ve 2013 yılları arasında çeyrek dönem veri setiyle ARDL (Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Model) analizi kullanılarak cari açığı finanse eden hesapların etkisi kısa ve uzun dönemde tahmin edilmiştir. Ulaşılan ampirik sonuçlara göre doğrudan yatırımların ve portföy yatırımlarının cari açığın azaltılmasında etkisi anlamlı bulunmuştur. Uzun dönem doğrudan yatırım katsayısının portföy yatırım katsayısına göre daha yüksek çıkması, Türkiye'de cari açığın finansmanında doğrudan yatırımlara olan ihtiyacı göstermektedir. Cari açığın finansmanında kullanılan kamu ve özel sektör borçlanmasının ise uzun dönemde etkisi bulunamamıştır.Anahtar Kelimeler: Ödemeler Dengesi, Cari Açık, Cari Açığın Finansmanı, ARDL.

The economy of Turkey integrated with international markets and entered into a rapid process of international expansion after liberalization of capital movements. Current deficit issue has existed during this process, except for the periods of recessions caused by capital outflow. The primary aim of this study is to investigate the current deficit that presented a fast growth especially after the beginning of 2000s via deficit balance calculations, and to convey increases per year and policies devised for financing the deficit.There are many debates about current deficit in printed and visual media, while academic studies have focused on reasons and sustainability of the current deficit. The continuous increase in deficit with a structure that is dependent on foreign funds implies that the deficit financing should be studied. This study is important in terms of assessment of situation and political implications that it makes periodic evaluations based on economic developments and that it has a scope of application for Economy of Turkey, and expected to contribute to the literature.Using ARDL (Autoregressive Distributed Lag) analysis with quarter data set of the period between 1992 and 2003 in the economy of Turkey, effect of balances financing the deficit was estimated for short and long terms. Based on the empirical results obtained, impacts of direct investments and portfolio investments were found to be significant in decreasing the current deficit. Coefficient of direct investment was found to be higher than portfolio coefficient, and this is an implication of need for direct investment for financing current deficient. Effect of public and private sector borrowings on financing current deficit was not clarified in long term.Key Words: Balance of Payments, Current Account Deficit, Financing of Current Account Deficit, ARDL.