Güney Kafkasya ülkelerinin dönüşüm süreci iktisat politikaları ve Türkiye`nin bölgesel iktisadi ve politik çıkarları

Abstract

Sovyetler Birliği egemenliğinde, uzun yıllar merkezi planlı ekonomik sistem ile yönetilen Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan, Sovyetlerin dağılması ile birlikte bağımsızlıklarını ilan etmiş, serbest piyasa ekonomisine geçiş kararı alarak bu doğrultuda birçok siyasi ve ekonomik reform gerçekleştirmiştir. Günümüzde Güney Kafkasya olarak adlandırılan bölgede yer alan bu üç siyasal yapı; tarihten gelen etnik sorunlar, siyasi çekişmeler ve ekonomik sıkıntılarla birlikte geçiş sürecinin zorluklarıyla mücadele etmektedir.Güney Kafkasya ile tarihi ve kültürel bir geçmişe sahip olan Türkiye ise bölge ülkelerine olan yakınlığını ve ekonomik potansiyelini kullanarak etkin bir komşuluk siyaseti yürütmeye ve bölgesel bir işbirliği kurmaya çalışmakta; ancak siyasi sorunlar, bölge bağlamında Türkiye'yi de etkileyerek istenilen ekonomik ve siyasi ilişkilerin tam manası ile kurulamamasına neden olmaktadır. Ayrıca bölge üzerinde başta Rusya olmak üzere, ABD ve İran gibi ülkeler ile AB gibi bölgesel güçlerin politikaları da, bölge ilişkilerinde hassas bir dengenin oluşmasına neden olmaktadır.Bu bağlamda, öncelikli olarak Güney Kafkasya ülkelerinin günümüz sorunlarına ışık tutmak amacıyla bölgenin tarihsel sürecinin incelenmesi ile başlatılan çalışma, serbest piyasa ekonomisi ve geçiş sürecine yönelik teorilere yer verilerek Güney Kafkasya ülkelerinin iktisadi politikaları ve geçiş süreçleri ile devam etmiştir. Ardından Türkiye'nin bölgesel ilişkileri ve bölgedeki diğer aktörlerin rolleri değerlendirilerek Güney Kafkasya-Türkiye ilişkileri ve bölgesel çıkarlar incelenmiştir.Çalışmanın sonucunda Güney Kafkasya'nın ekonomik potansiyelini zayıflatan unsurların başında siyasal sorunların yattığı ve bu siyasal sorunların bölgede hassas dengeler yarattığı görülmüştür. Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan ekseninde yoğunlaşan bölgesel işbirliği projelerinde ise Türkiye, önemli ekonomik ve siyasi kazanımlar elde etmektedir. Ancak bu çıkarların genişletilmesi ve bölge potansiyelinin arttırılması için Ermenistan faktörünün de denkleme dahil edilmesi gerekmektedir.

Azerbaijan, Armenia and Georgia, which were ruled by the central-planned economic system under Soviet Union, declared their independence after the dissolving of the Soviet Union, made many economic and political reforms by deciding to use free market economic system. Today, these three political structures located in the region called South Caucasia are struggling with the difficulties of the transitio period with historical ethnic problems, political struggles and economic problems.On the other hand, Turkey, which has a historical and cultural past with South Caucasia, is trying to have an active neighborhood policy and to establish a regional cooperation by using its closeness to the countries of the region and its economic potential; however, the political problems also effects Turkey as a regional problem and because of this political relations connot be estalished totally. In addition to this, the policies of some countries like the USA, Iran, and especially Russia, and some regional powers like the EU creates a sensitive balance in the regional relations.For this reason, this work which starts with the study of the historical process of the region in order to explain the current problems of the South Caucasian countries, continues with the economic policies and the transition periods of the South Caucasian countries by explaining the theories about free market system and transition period. Then, the relationship between South Caucasia and Turkey, and regional benefits are studied by evaluating Turkey?s regional relations and the roles of the other actors of the region.At the end of the study, it is understood that the most important factors that weaken the economic potential of South Caucasia are the political problems and that these political problems create a sensitive balance in the region. Turkey gains significant economic and political benefits by the regional cooperation projects between Turkey, Georgia and Azerbaijan. However, Armenia should also be added to this cooperation in order to widen these benefits and improve the potential of the region.