Iğdır ve Nahçıvan ağzının karşılaştırılması

Abstract

Iğdır ve Nahçıvan, çağlar boyu Türk tarihinin sergilendiği bir sahne olmuştur ve Türk tarihinin aktarımında her da?im başrolü üstlenmiştir. Bu çalışmada, Iğdır ve Nahçıvan'ın bu rolü, dil özelliklerindeki benzerliğin gösterilmesi ile tekrar kanıtlanmış olup, kadı?m Türk topraklarının, özellikle sözlü kültür ürünleri itibariyle Azerbaycan ve Türkiye Türkçesi arasında bir geçiş alanı olduğu vurgulanmıştır. Formal eğitim ve sosyo-kültürel yapısı bakımından Türkiye'ye, dil özellikleri yönüyle de daha çok Azerbaycan Türkçesine bağlı olan Iğdır'ın ağız yapısında, hem Türkiye hem de Azerbaycan Türkçesinin özelliklerini görmek mümkündür. Bu itiba?rla, yapılan çalışmada Iğdır'ın; 1 ( Bir ) ilçesi, 1 ( Bir ) beldesi ve 6 ( Altı ) köyünden derlenen metinlerin; Tuncer Gülensoy, Ebulfez Kuluyev Amanoğlu ve Paki Küçüker tarafından hazırlanmış olan ?Nahçıvan Ağzı? adlı eserin ağız özelliklerinin karşılaştırmalı bir incelemesi yapılmıştır.Metinler Iğdır'ın: Merkeze bağlı Akyumak ( Kızılzakir ) köyü; Melekli ( Malaklu ) beldesi; Karakoyunlu ilçesi, bu ilçeye bağlı Cennetabat ( Canatabat ) köyü ve Zülfikar ( Zilfugar ) köyü; Tuzluca ilçesine bağlı Gaziler ( Pernaut ) köyü ve Ağabeyköy ( Agabek ); Aralık ilçesine bağlı Aşağıçiftlik ( Cutluk ) köyünden derlenmiştir. Çalışmanın homojenitesi açısından, Iğdır'ın Merkez ilçesi dahil olmak üzere, tüm ilçelerinden data alınmıştır. Derleme yapılan noktaları gösteren haritada, bu durum ayrıntılı olarak görülmektedir.Derleme esnasında, kamera ve ses kayıt cihazı eş zamanlı olarak kullanılmış ve böylelikle duyulamayan sesler ağız okuma yöntemiyle tespit edilmeye çalışılmıştır. Bütün bu imka?nlara ve titiz bir çalışma yapılmasına rağmen seslerin duyulması konusunda eksikliklerin ve yanlışlıkların olması muhtemeldir. Avrupa'da ses analizleri fizik ve akustikteki gelişmeler sonucunda üretilen kayıt ve analiz araçlarının yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Türkiye'de bu kapsamda fonetik laboratuvarların mevcut olması neticesinde, deşifre esnasında karşılaşılan güçlüklerin ve yapılan yanlışların önüne geçilebileceği söylenebilir.Çalışmada, metinlerde kullanılmak üzere, yazı dilinde bulunmayan ünlüler ve ünsüzlerin tespiti için, transkripsiyon ( çeviri yazı ) işaretleri kullanılmıştır. ?Nahçıvan Ağzı? adlı eserde; aynı ses özelliklerini taşımasına rağmen yer yer farklı işaretler tercih edilmiştir. Bu farklılıklar ayrıntılı olarak belirtilmiştir.Bütün bu incelemeler sonucunda; bir yöredeki ağız özelliklerinin etnik yapıyla doğrudan ilişkili olduğu, bir kez daha görülmüş, bu cihetle Iğdır ve Nahçıvan bölgesindeki Azeri varlığının tarihçesine değinilmiştir. Buna ek olarak, Azeri Türkçesi ve Anadolu Ağızlarının sınıflandırılması çerçevesinde yöredeki ağız özelliklerinin hangi gruba dahil olduğu ve grup özellikleri hakkında kısaca bilgi verilmiştir.Ayrıca bu tez, Iğdır ağzı ile Nahçıvan ağzı arasındaki bilimsel mana?da ilk karşılaştırmalı çalışmalardan biri olması açısından da ayrı bir önem taşımaktadır. Bu koşutta çalışmanın Türkoloji bilimine katkı sağlayacağı umulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Iğdır, Nahçıvan, Ağız, Dil Bilimi

Throughout the ages, Iğdır and Nahçıvan have been a stage, which have exhibited Turkish History, and they have played an active role in transferring Turkish History. In this study, this role of Iğdır and Nahçıvan have been proved by showing the similarity between the dialect characteristics once again, and it has emphasized that, the ancient ground of Turkey, especially by the verbal culture artifacts, has been a transition region, between Azerbeijan and Turkey Turkish. It is possible to see both Turkey and Azerbeijan Turkish in the region, which is connected with Turkey in terms of formal education and socio-cultural structure and which is connected with mostly Azerbaijani Turkish in terms of dialect. In the study a comparative examination was conducted between the texts which were collected from one district, one town, and six villages of Iğdır with the dialect in the book titled ?Nahçıvan Ağzı? published by Tuncer Gülensoy, Ebulfez Kuluyev Amanoğlu and Paki Küçüker.The texts were collected from; the village called Akyumak of Iğdır?s central district, the town called Melekli, the village called Cennetabat ( Canatabat ) and the village called Zülfikar ( Zilfugar ) of Iğdır?s Karakoyunlu district, the village called Gaziler ( Pernaut ) and the village called Ağabeyköy ( Agabek ) of Iğdır?s Tuzluca district, the village called Aşağıçiftlik ( Cutluk ) of Iğdır?s Aralık district. For the sake of homogeneity of this study, the data was provided from all districts of Iğdır excepting Iğdır?s central district. This circumstance is seen at full length on the map which is point out the regions collected from the texts.In the course of collecting the texts, camera and recorder was used synchronously in this way, the phonemes, which cannot be heard, have tried to be understood by the method of lip reading. Despite all the opportunities and having done a fastidious study, It is possible that, defects and mistakes could be about hearing the sounds. In the Europe, the sound analyses are done by the help of the instruments which are produced in the wake of the development of the Physics and Acoustics. In Turkey, we have made make use of such instruments.In this study, to determine the vowels and consonants in the texts, the texts were transcribed. Though, the symbols used in the theses are same as those used in the book titled ?Nahçıvan Ağzı? we sometimes have used different symbols. These differences have been explained at full length.As a result of all these reviews, it was seen once again that, the dialect properties in an area, are directly linked with ethnicity and we have associated this finding with the history of Azerbaijani. In addition to this, within the frame of Azerbaijani Turkish and the classification of Anatolia dialects, we have given information about regarding the affiliation of accents.In conclusion the significance of this thesis lies in the fact that it is a scientific, initial comparative work on Iğdır and Nahçıvan dialect. In parallel with that, this study would make a contribution on the science of Turcology.Key words: Iğdır, Nahçıvan, Dialect, Linguistics