Irak Oğuzları 1025-1060 (Anadolu`nun Türkleşmesine etkileri)

Abstract

X. yüzyılda Samanoğulları Devletinin yıkılmasının ardından Karahanlı Yusuf Kadir Han ve Gazneli Sultan Mahmud, Samani devletinin topraklarını paylaşmak için anlaşma yaptılar. Samani topraklarının paylaşımının ardından dönemin güçlü iki siyasî gücü olan Karahanlılar ve Gazneliler, her iki devletin de siyasî otoritesine sorun teşkil eden Karahanlı Ali Tigin'in Buhara'yı alması sonucu tekrar bir araya geldiler.Selçuk Bey'in vefatının ardından Yabgu unvanıyla başa geçen Arslan Bey, yaşam alanını genişletmek amacıyla Ali Tigin'in kendisine yapmış olduğu ittifak teklifini kabul etti. Bu durum Arslan Yabgu'yla Gazneli Mahmud'u karşı karşıya getirdi. Arslan Yabgu'yu kendi devletinin geleceği açısından tehlikeli bulan Sultan Mahmud, harekete geçerek onu ortadan kaldırdı. Arslan Yabgunun ölümünün ardından ona bağlı olan Yabgulu Oğuzlarının (Irak Oğuzları) Gazneli topraklarında verdikleri var olma ve yerleşme mücadeleleri başarısızlıkla sonuçlandı. Gittikleri Irak, İran coğrafyalarında tutunamayan bu Oğuzları, XI. yüzyılın ilk yarısında başta Doğu Anadolu bölgesi olmak üzere Anadolu içlerine kadar sokuldular. Yurt bulmak amacıyla sürekli göç eden Irak Oğuzlarının, gittikleri coğrafi bölgelerde bulunan yerli halkla geçinememeleri, onları savaşa meyilli, halkı rahatsız eden itaatsiz zümreler haline getirdi.1040 yılında Selçuklu Devleti kurulup, Tuğrul Bey'in başa geçmesi sonucu fetih hareketleri Anadolu'ya yapıldı. Tuğrul Bey'in yaptığı bu fetihlerde, Selçuklu ordusunda ilk sırayı Irak Oğuzları alıyordu. Bu nedenle Anadolu'nun Türkleşme sürecinde Irak Oğuzları büyük paya sahiplerdi. Yurt bulma amacıyla Bizans sınırına gönderilen Irak Oğuzları, buralarda düzenledikleri akınlarla Tuğrul Bey'in güvenini ve takdirini kazandılar. Anadolu fetihlerinin hızla devam ettiği XI. yüzyılda Fatimiler'in kışkırtmaları sonucu İbrahim Yınal ve Kutalmış isyanlarında da onları destekleyerek önemli rol oynayan bu Oğuz kitlesi Selçuklu Devleti'nde dengelerin değişmesine neden oldu. Irak Oğuzları'nın özellikle Kutalmış isyanını desteklemeleri ve onun ordusunda yer almaları, Kutalmış'ın Arslan Yabgu'nun oğlu olması nedeniyle ona duydukları güven ve sempatiden ileri geldiğini söylemek yanlış olmaz. Anahtar Kelimeler: Irak Oğuzları, Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu.

In 10th century, Karahanlı Yusuf Kadir Khan and Sultan Mahmud of Ghazni made o treaty to share the land of Samani state after the collapse of the state of Samanoğulları. Karahanids and Ghaznavi which are the two strongest political power during the era re-met Ali Tigin who was a thread to the political authority of both country once he rehold Bukhara.Following the death of the Seljuk Beg, Arslan Beg with the title of Yagbu agreed upon the proposal by Ali Tigin in order to widen the alliance. This situation led to Yabgu Arslan to face Ghazna Mahmut. Following the death of Selçuk, Yabgu deal with the title of Arslan, Ali Tigin him his life in order to widen the alliance agreed to the proposal. Mahmud of Ghazna Yabgu Arslan has faced this situation. Sultan Mahmud realized that Yabgu Arslan is dangerous for the future of their state and immediately took an action to eliminate him. After the death of Yabgu Arslan, the struggle of settlement of Oghuzes of Yabgu (Iraq Oghuzes) in Ghaznavid territory endeed in failure. The Oghuzes who cannot stay long in Iran and Iraq geographies logged into Anatolian region, principally Eastern Anatolia in the early of 11th century. Iraq Oghuzes who migrated continuingly aimed to find places to live in become disobedient as they could not live with the local people as community and made the prone to attack, community that disturb the society.As a result of the establishment of Seljuk State in 1040 and the appointment of Tuğrul Beg, movements of conquest to Anatolia were made. In this conquest, the Iraq Oghuzes took first place in Sejuk army. For this reason, Iraq Oghuzes possed a large share in the Turkification process of Anatolia. Iraq Oghuzes sent to the border Byzantine in order to find land, their attacks in here organized attacks won the appreciation and trust of Tuğrul. 11th century that the conquest of Anatolia was continuing rapidly as a result of the provocations of the Fatimids, this Oghuz community who played a big role in İbrahim Yınal and Kutalmış rebellions led to the misbalances in the state of Seljuk Beg. It will not be unfair to conclude that Iraq Oghuzes supported especially Kutalmıs rebellions and took place in its army was the result of having confidence and sympathy as Kutalmış was being the son of Arslan Yabgu.Key Words: Iraq Oghuzes, Ghaznavid, Great Seljuks State, Anatolia.