Türkiye`de hemşehri derneklerinin kentlileşme ve hemşehrilik bilinci üzerindeki etkisi: İstanbul/Sultangazi`deki Karslı hemşehri dernekleri örneği

Abstract

Sanayileşmeyle birlikte başlayan göç hareketleri, kentlerin oluşmasına ve kentlerde olumlu veya olumsuz birtakım etkilerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Kırsal kesimden kente göç eden bireylere yardımcı olan hemşehri dernekleri, göç edenler için önemli bir yere sahiptir. Hemşehri dernekleri, hemşehrilik bilincinin ve hemşehri dayanışmasının oluşmasında etkili bir kurumdur.Bu çalışmada hemşehri derneklerinin, hemşehrilik ve kentlileşme bilinci üzerinde etkisinin olup olmadığı ,,,,incelenmiştir. Bu bağlamda önce yapılan teorik araştırmalarda, Türkiye'de kentleşme sürecine bakılarak kentleşmenin nedenleri, sonuçları ve ortaya çıkardığı sorunlar irdelenmiş, daha sonra da kentleşmeyle birlikte kentlerde dayanışma ve yardımlaşma amacıyla kurulan hemşehri derneklerinin, kentlileşme ve hemşehrilik bilinci üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Bu varılan sonuçlar ışığında hemşehri derneklerinin, özellikle Sultangazi gibi ?varoş? diye adlandırılan semtlerde, bireylerin kente ilk geldiklerinde kente tutunmaları, ev ve iş bulmaları, kendilerini yalnız hissetmemeleri ve gelenek ve göreneklerini devam ettirebilmeleri açısından olumlu yönlerinin bulunmasına karşılık; bireyin kentli olması, kendi özgür iradesiyle hareket etmesi, özgür karar verebilmesi gibi konularda ise derneğin birey üzerinde olumsuz etkilerde bulunduğu belirtilmiştir. Kişilerin seyahatlerinden eğlencelerine, cenaze törenlerinden düğün törenlerine kadar kendi istedikleri gibi değil de, memleketlerindeki örf ve adetler gereğince -zaman zaman da derneklerin baskıyla- bu tip geleneklerini devam ettirmeleri, hemşehri derneklerinin etkisini göstermektedir.Teorideki bu durumun gerçekte nasıl olduğunun tespiti için İstanbul Sultangazi'de bir anket çalışması yapılmıştır. Bu anket çalışmasının yapılan analizleri sonucunda da yukarıda ifade edilen teorik çalışmalardaki sonuçları destekler bulgular elde edilmiştir.Buradaki çalışma doğrultusunda göç ile birlikte, özellikle birinci kuşak kentlilerin geleneklere bağlılık konusunda derneklere daha çok bağlı olduğu ve derneklerden daha çok etkilendiği gözlemlenmektedir. İkinci ve üçüncü kuşaklarda ise hemşehri derneklerine katılımın giderek zayıfladığı ve bu kesimin, derneklerden, birinci kuşaktakilere oranla daha az etkilendiği söylenebilir.Bu çalışmada betimsel ve tarihsel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. İlk etapta, basılı ve elektronik ortamdaki yazılı kaynaklar taranarak bilgi toplanması yoluna gidilmiştir. Sonrasında ise, Sultangazi'deki Karslı hemşehri dernekleri üyelerinden seçilen 157 kişilik örneklem grubu üzerinde 50 soruluk anket formu, yüz yüze görüşme tekniğiyle uygulanmış, ayrıca konu hakkında derinlemesine bilgi edinmek için yetkili 3 kişiyle de görüşme yapılmıştır. Anket çalışması sonucunda elde edilen veriler SPSS istatistik programıyla değerlendirilmiştir. Elde edilen bu bulgulara göre, hemşehri derneklerinin kentlileşme üzerinde etkisinin olmadığı, hemşehrilik bilinci üzerinde ise etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kentleşme, kentlileşme, hemşehrilik bilinci, hemşehrilik, hemşehri dernekleri.

Immigration activities that have started with industralization led to city constructions and some positive and negative effects in cities. Hometown associations that help people who immigrate from countryside to cities have a crucial place for immigrants. Hometown associations are effective institutions in creating citizenship awareness and citizenship solidarity.In this study, it is analyzed that if hometown associations have any effect on citizenship and urbanization. Concordantly, in thepast theoric studies, causes, effects and emerging problems of urbanization were examined by regarding the urbanization process of Turkey and afterwards, the effect of hometown associations, founded with the aim of solidarity and cooperation, on urbanization and citizenship awareness was evaluated. In the light of these conclusions, hometown associations, especially in the districts called `outskirts? like Sultangazi, have positive effects on people in terms of holding on to the city when they first come, finding a place to live and a job, not feeling themselves alone and continuing their traditions while on the other hand, it is indicated that these associates have negative effects on people in terms of issues like being an urbanite, acting with his/her own free will and making decisions on his/her own. From travels to entertainments, from funerals to wedding ceremonies, these negative effects of hometown associations can be seen on people while they continue their traditions ?by pressure of the associates at times- in accordance with the customs of their own countries not performing their own wishes.To determine how this theoric situation is like in real life, a questionnaire study has been made in Istanbul Sultangazi. The analyses of this questionnaire supports the conclusions of the theoric studies mentioned above.In accordance with the study here, along with immigrations, especially first generation urbanites are observed to be more bound to the associates in terms of commitment to traditions and they are more effected from associates. When it comes to second and third generation, it can be said that participation in hometown associations is gradually decreased and these generations are less effected from associates than first generation.Descriptive and historical research methods are used in this study. At the first stage, the method was to collect information by scanning written sources in print and in electronic environments. Later on, a 50 question survey form is conducted by face to face interview method on a sample group including 157 people chosen from members of Kars hometown association in Sultangazi and also 3 authorized people were interviewed to gain profound information about the issue. Data gained from this questionnaire study has been evaluated by SPSS statistic program. According to the results obtained, hometown associations have no effect on urbanization but have effects on citizenship awareness.Key Words: Urbanization, to urbanize, citizenship awareness, citizenship, hometown associations.