Urartu Krallığı`nın Orta Aras Havzası yayılımı (Kars-Iğdır-Doğubeyazıt)

Abstract

M.Ö. 9. yy 'da bugünkü Van şehrinin batısında ve Van Gölü'nün güneybatı yönünde bir kayalık tepe üzerinde başkentlerini inşa ederek ortaya çıkan Urartular, kurdukları krallık ile yaklaşık 250 yıl boyunca bölgede etkili olmuşlardır. Urartu Krallığı'nın en önemli rakibi son Assur Krallığı idi. Assur Krallığı ile olan mücadeleler sonucunda Urartu Krallığı güneyden ziyade kuzeye ve kuzeybatıya doğru bir yayılım içerisine girmiştir. Bu kapsamda öncelikle Erzurum, Kars civarlarına lokalize edilen Diauehi Krallığı ile mücadele edilmiş ve birçok defa bu krallık yenilmiştir. Sonrasında bazı yerel beylikleri ortadan kaldıran Urartu Krallığı nihayetinde Orta Aras Havzası'nda kendisine açtığı alan ile Kafkasya'ya doğru uzanma şansını elde etmiştir. Özellikle krallığın kuruluş dönemlerinde uygulanan bu politika doğrultusunda önemli imar faaliyetlerinin yapıldığı bugünkü arkeolojik manzaradan anlaşılmaktadır. Orta Aras Havzası, Ağrı Dağı merkezli özel konumu sayesinde Urartu Krallığı'nın ilgilisini erken dönemlerden itibaren çekmiştir. Ağrı Dağı'nın kuzeyinde bulunan verimli Iğdır Ovası ile güneyinde bulunan Doğubayazıt Ovası'nı kontrol altına alan krallık aynı zamanda bölgedeki en önemli yolların da denetimini sağlamıştır. Bu çalışma ile Orta Aras Havzası'nın Kars, Iğdır ve Doğubayazıt bölgelerinde Urartu Krallığı'na tarihlen merkezlerden bahsedilecektir. Merkezlerin birçoğu Kafkas Üniversitesi bünyesinde yapılan mevcut arkeolojik yüzey araştırmaları sayesinde tespit edilmişlerdir. ANAHTAR KELİMELER: Orta Aras Havzası, Urartu Krallığı, Diauehi Krallığı, Yerleşim Yeri, Arkeolojik Manzara,

The Urartu Kingdom, which started as a result of building their capital city on a rocky hill looking at the southwest of Lake Van in the west of today's province of Van in Turkey in the 9th century BCE, became dominant with the kingdom they established in the region for about 250 years. The most important opponent of the Urartu Kingdom was the last Assyrian Kingdom. As a result of its struggles with the Assyrian Kingdom, the Urartu Kingdom spread towards the north and northwest rather than the south. Within the scope of this expansion, firstly conflicts were experienced with the Diauehi Kingdom that was localized around Erzurum and Kars, and this kingdom was defeated several times. The Urartu Kingdom, which later eliminated some local principalities, obtained the opportunity to expand towards the Caucasus with the regions it finally opened up for itself in the Middle Aras Basin. It is seen from today's archeological findings that significant planning activities were carried out in line with this policy that was utilized especially in the establishment periods of the kingdom. The Middle Aras Basin had attracted the attention of the Urartu Kingdom due to its particular location centered by the Mount Ağrı. The kingdom, which took the fertile Iğdır Lowland in the north of the Mount Ağrı and the Doğubayazıt Lowland in the south of it under its control, also achieved the rule of the most important roads in the region. This study will discuss centers in the Kars, Iğdır and Doğubayazıt parts of the Middle Aras Basin that are dated to the Urartu Kingdom. Most of these centers were discovered within the scope of the archeological surface research carried out by Kafkas University. KEYWORDS: Middle Aras Basin, Urartu Kingdom, Diauehi Kingdom, Location, Archeological Findings.