Neonatal kuzu morbidite ve mortalitelerinin klinik sebepleri ve muhtemel risk faktörlerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalısmada, neonatal kuzularda morbidite ve mortalite sebep ve oranları ile etkieden kimi risk faktörleri arastırıldı. Mart-Temmuz 2006 tarihleri arasında tesadüfiolarak seçilen 4 çiftlik ve bu dört çiftlikte dogan toplam 823 neonatal kuzu,çalısmanın materyalini olusturdu. Çalısma sırasında anket uygulandı ve rutinziyaretler yapılarak çiftliklerin sevk ve idaresi, neonatal kuzuların morbidite vemortalite oranları ve sebepleri ile etki eden kimi risk faktörleri belirlendi. Hastalık vekayıplar klinik ve nekropsi sonuçlarına göre ayrı ayrı degerlendirildi. Daha sonrahasta ve saglıklı kuzulardan alınan dıskı, kan, doku ve nasal svap örnekleribakteriyolojik (Cl. perfringens ve Campylobacter spp., Salmonella spp., E. coli, E.coli O157 ve F5), viral (coronavirus ve rotavirus), parazitolojik (Cryptosporidiumparvum) ve serolojik [bovine herpesvirus tip-1 (BHV-1), bovine viral diarrhea virus(BVDV), bovine respiratory syncytial virus (BRSV), parainfluenza tip-3 (PI-3) virusve adenovirus tip-3 (Adeno-3)] incelemelere tabii tutuldu. Ayrıca, pasif transferyetmezligi de belirlendi.Çiftliklerin sevk ve idaresinde; kapalı barınma döneminin uzun sürmesi,barınakların yetersizligi ve dezenfeksiyon eksikligi, gebelik döneminde beslenmestratejisinin olmaması, yetersiz beslenme, hayvan gübresinin altlık olarakkullanılması, sulama rejiminin uygun olmaması, kuzulama döneminin uzunlugu,kuzulama oranının düsüklügü, kuzulamanın gözlenmemesi, dogum bölmelerininbulunmaması, göbek bakım ve dezenfeksiyon yapılmaması, gebelik dönemindekoyunlara ve neonatal dönemde kuzulara gerekli asılama, parazit mücadelesi,vitamin ve minarel takviyelerinin yapılmaması, hem çiftlik verimliligini hem dehayvan saglıgını menfi yönden etkileyen faktörlerdir.Çalısma çiftliklerinde neonatal kuzu morbiditesi ve mortalitesi sırasıyla%48.6 ve %20.8 olarak belirlendi. Morbidite sebepleri; ishal (%15.43), halsizlikanoreksisendromu (HAS) (%5.47), topallık (%4.98), omfalitis (%4.01), pnömoni(%3.52), zayıf kuzu sendromu (ZKS) (%3.28), bilinmeyen (ölü bulunan) (%3.16),dogum stresi (%2.79), abdominal kitle (%2.31), travma (%1.09), pnömoenterit(%0.85), koma-sok (%0.49), sinirsel belirtiler (%0.49), anomali (%0.49) vehipotermi (%0.24) olarak belirlendi. Klinik muayenelere göre mortalite sebepleri;ZKS (%3.16), bilinmeyen (%3.16), HAS (%3.04), dogum stresi (%2.79), abdominalkitle (%2.19), ishal (%1.94), travma (%1.09), omfalitis (%0.73), topallık (%0.85),koma-sok (%0.49), anomali (%0.49), pnömoenterit (%0.24), hipotermi (%0.24) vepnönomi (%0.12) olarak belirlendi. Nekropsi sonuçlarına göre mortalite sebepleri;prematüre dogum (%3.16), dogum stresi (%2.67), travma (%2.31), bezuar (%2.31),açlık (%2.19), enfeksiyöz kökenli (%1.94), bilinmeyen sebepler (%1.94),omfaloflebitis (%1.09), klostridiyal enfeksiyon (%1.22) ve beyaz kas hastalıgı(%0.73) olarak belirlendi.Çalısmada elde edilen bu sonuçlara göre, morbiditede daha çok enfeksiyözetkenler rol oynarken, mortalitede ise non-enfeksiyöz etkenlerin rol oynadıgıbelirlendi. Ayrıca, ölü dogum ve abort sırasıyla %3.3 ve %8.7 oranlarında belirlendi.Solunum sistemi problemli kuzulardan alınan svaplardan, bakteriyel üremegerçeklesmedi. Serolojik incelemede bu kuzularda BHV, BVDV, BRSV, PI-3, veAdeno-3'e karsı antikor titreleri sırasıyla %89.3, %82.2, %85.7, %%92.9 ve %92.9oranlarında belirlendi. shalli kuzularda rotavirus, coronavirus, C. parvum, Cl.perfringens tip A, B, C ve D, E. coli F5 ve E. coli O157 oranları, sırasıyla %5.3,%21.4, %21.05, %18.8, %21.9, %28.2, %31.3, %10.5 ve %10.9 olarak belirlendi.Nekropsi icelemelerinde, enfeksiyöz kökenli (ishal, pnönomi ve pneumoenterit) ölenkuzularda %42.5 oranında E. coli izole edildi. Hasta kuzuların %19.2'sinde pasiftransfer yetmezligi belirlendi. Solunum problemleri ve bezoar olgularının neonataldönemin son haftasında, diger hastalıkların ise çogunlukla ilk iki haftasındayogunlastıgı tespit edildi. Ancak, ortaya çıkan kayıpların %50'den fazlasının ilkhafta içerisinde gerçeklestigi gözlendi. yimser rakamlarla, sadece 4 çiftlikte neonataldönemdeki maddi kayıplar yaklasık 21.235 YTL olarak belirlendi. Belirlenen bumiktar, neonatal dönemde gözlenen sevk ve idare hatalarına baglı ortaya çıkanhastalık ve kayıpların önemsenmesini gerektirmektedir. Bu çalısma sonuçlarıısıgında, yörede yapılacak daha detaylı epidemiyolojik çalısmalar ile neonataldönemdeki olumsuzlukların ortadan kaldırılabilecegi kanısındayız. Böylece,çiftliklerin karlılık ve verim oranları artırılarak, bölge ve ülke ekonomisine katkısaglanabilir.Anahtar kelimeler: Neonatal kuzu, çiftlik sevk ve idaresi, morbidite,mortalite, etiyoloji, risk faktörleri

Neonatal morbidity and mortality rates, causes and some associated risk factors wereinvestigated in this study. The study involved the period March and July 2006 and823 neonatal lambs born in this period randomly selected four farms. Neonatalmorbidity and mortality rates, causes and some related risk factors and somemanagement practices were determined by questionnaire and routine visits.Morbidity and mortality were defined separately on clinical and pathologicalexamination. Feces, blood, tissue and nasal swap samples were subjected tobacteriological (Cl. perfringens ve Campylobacter spp., Salmonella spp., E. coli, E.coli O157 and F5), virological (coronavirus ve rotavirus), parasitological(Cryptosporidium parvum and serological [bovine herpesvirus tip-1 (BHV-1), bovineviral diarrhea virus (BVDV), bovine respiratory syncytial virus (BRSV),parainfluenza tip-3 (PI-3) virus and adenovirus tip-3 (Adeno-3)]examination. Failureof passive transfer was also determined.Undesirable farm management practices determined were; long housingperiod, absence of feeding strategy during pregnancy, insufficient feeding, use ofpowdered dung as bedding, insufficient watering system, low lambing rate, longlambing period, absence of observation during lambing seasons, absence of lambingshed, absence navel of disinfection and care, insufficient housing and disinfection,absence of vaccination and parasite control regime, absence of the use of vitamin-minerals during pregnancy and after birth. These factors are important for animalhealth and farm profitability.In farm studied, neonatal morbidity and mortality were 48.6% and 20.8%,respectively. The causes of morbidity were diarrhea (15.43%), Exhaustion-AnorexiaSyndrome (EAS) (5.47%), lameness (4.98%), omphalitis (4.01%) , pneumonia (3.52%), weak lamb syndrome (WLS) (3.28%), unknown (sudden death) (3.16%), birthstress (2.79%), abdominal mass (2.31%), trauma (1.09%), pneumoenteritis (0.85%),coma-shock (0.49%), nervous symptom (0.49%), abnormality (0.49%), andhypothermia (0.24%). Clinical determined of causes mortality were WLS (3.16%),unkonown (3.16%), EAS (3.04%), birth stress (2.79%), abdominal mass (2.19%),diarrhea (1.94%), trauma(1.09%), omphalitis (0.73%), lameness (0.85%), coma-shock (0.49%), abnormality (0.49%), pneumoenteritis (0.24%), hypothermia (0.24%)and pneumonia (0.12%). Necropsy results revealed causes of mortality asprematurity birth (3.16%), birth stress (2.67%), trauma (2.31%), bezoar (2.31%),starvation (2.19%), infection (1.94%), unknown reasons (1.94%), omphalophlebitis(1.09%), clostridial infection (1.22%), and white muscle disease (0.73%).The results obtained revealed that infectious reasons played a dominant roleın morbidity while non-infections reasons played a prominent role in mortality.Abortion and stillbirth rates were also determined as 8.7% and 3.3% respectively.Nasal swap samples collected from lambs with respiratory problems revealed nobacterial isolation. Serology of these lambs revealed the presence of antibodiesagainst BHV, BVDV, BRSV, PI3 and Adenovirus type-3 at the rates of 89.3%,82.2%, 85.7%, 92.9% and 92.9% respectively. The proportion of rotavirus,coronavirus, C. parvum, Cl. perfringens type A, type B, type C, type D, E. coli F5and E. coli O157 in diarrheic neonatal lambs were 5.3%, 21.4%, 21.05%, 18.8%,21.9%, 28.2% and 31.3%, 10.5% and 10.9% respectively. The proportion E. coliisolated from tissue samples subjected to bacteriological examination after necropsywas 42.5%. Failure of passive transfer was determined in 19.2% of diseased lambs.Neonatal health problems were mainly determined in first two weeks of life apartfrom respiratory problems and bezoars which were dominant in last week of neonatalperiod. More than 50 %of lamb losses occurred within first week of life. Economicallosses calculated for the study farms were 21. 235 YTL. This figure implicates theimportance of the prevention of management faults, diseases and deaths. The resultsof the study along with future detailed epidemiological studies may be of value inavoiding undesirable effect during neonatal period. This will, in turn, result inincreased farm profitability and add value to the economy of region and the countryas whole.Key words: neonatal lamb, farm management, morbidity, mortality, etiology,risk factors.