Artvin ormanlarında Ips typographus L.`un konukçu özelliklerine göre zarar durumu

Abstract

IV ÖZET Ips typographus (L.) (Link.) Artvin Orman Bölge Müdürlüğü ladin ormanlarında kitle üremesi yaparak büyük zararlara yol açmaktadır. Özellikle Taşlıca ve Atila bölgelerinde her sene 40-50 bin metreküp ladin ağacının kurumasına neden olmaktadır. Bu konuda son yıllarda biyolojik ve mekanik yöntemler kullanılarak ciddi bir mücadele yürütülmektedir. Araştırma konusu bu mücadeleye fayda sağlayabileceği düşünülerek seçilmiştir. Bu çalışmada, Ips typographus'' un Artvin ormanlarmdaki konukçu ağaç özelliklerine göre zarar durumu incelenmiştir. Taşlıca ve Saçinka Bölgesinde farklı yükseltilerde, eğimlerde ve meşcere tiplerinde 4 tane deneme alanı alınmıştır. Deneme alanları içinde böcek bulunduğu belirlenen ağaçlarda çeşitli tuzaklardan yararlanarak türün biyolojisi ve morfolojisi ortaya konulmuştur. Ips typographus' 'un 4,5-5,5 mm büyüklüğünde ve üzerinin kıllarla kaplı olduğu tespit edilmiştir. Böceğin ilk uçuşunun nisan-mayıs, ikinci uçuşunun ise temmuz- ağustos aylarında gerçekleştiği gözlenmiştir. Böceğin 2004 yılında 2 generasyonu olduğu ve bir generasyonun yaklaşık 50 gün sürdüğü tespit edilmiştir. Deneme alanlarında farklı çaplardaki ladin ağaçlan kesilip, giriş delikleri sayılarak ağaçlardaki yuva sayılan belirlenmiştir. Bu sayılann ağaçlann kendi özellikleri olan çapa, boya, yaşa, kabuk kalınlığına ve dış çevre faktörlerine göre zarar durumu ortaya konmaya çalışılmıştır. Tespitlerimizde çift dişili bir yuvada 40- 166 adet yumurta olduğu görülmüştür. Böcek giriş deliği sayılan ile ağacın çap, boy, yaş ve kabuk kalınlığı değerleri arasında doğru orantılı bir ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Dış çevre faktörlerine göre giriş deliği sayısının yükseklikle doğru orantılı, eğimle ters orantılı bir ilişkisi olduğu ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Ips typographus, Taşlıca bölgesi, Saçinka bölgesi, konukçu ağaç.

V ABSTRACT The spruce bark beetle I. typographies (L.) (Link.) has severely damaged spruce forests of Artvin Regional Forest Directorate. Particularly in Taşlıca and Saçinka areas, the pest kills 40 to 50 thousand m3 of spruce trees annually. In recent years, biological and conventional control measures have been intensively applied against the pest. This study was conducted for the purpose of contributing to the bark beetle management studies in Artvin. This study was examined the damage of I. typographus on host plants having different characteristics. Several experimental plots from various altitudes and slopes were selected in Taşlıca and Saçinka areas. Biology and morphology of the pest were studied using various types of traps. It was found that the length of /. typographus was 4,5-5,5 mm and its body was covered by hairs. It was observed that the adults flew April-May and July- August periods. Thus, the pest had two generations lasting about fifty days each in 2004. The spruce trees having various diameters were cut down, and then the exit holes on the bark were counted to determine the number of mother galleries. Mother galleries were classified by the characteristics of trees (i.e. length, diameter, age, bark thickness) and environmental factors. It was observed that 40 to 166 eggs were found in a mother gallery having two females. It was also found that there was a correlation between the number of exit holes and characteristics of the spruce tree (length, diameter, age, bark thickness). There was a positive correlation between the number of exit holes and altitude of the area, and negative correlation between the number of exit holes and slope of the area. The Key Words: Ips typographus, Taşlıca areas, Saçinka areas, host plants.