Küresel mali kriz ve Türk ekonomisine etkisi

Abstract

Küreselleşme, kriz, mali kriz ve Türkiye ekonomisi. Yirmi birinci yüzyılda karşımıza çıkan ulusal ve uluslararası düzeyde parasal ve finansal sistemlerdeki gelişmelerin belirgin özellikleri çalışmanın başlığında yansıtılmaktadır. 1970'li yıllara kadar ara ve mali sistemler denilince akla, ulusal düzeyde merkez bankalarının kontrolünde (altın ve gümüş gibi değerli madenlerden çok merkez bankasının itibarına dayanan) bir para (fiat money) sistemi ve mevduat sahiplerini korumak, finansal piyasaların istikrarını sağlamak amacıyla oluşturulan bir mali güvenlik ağı (safety net) ile uluslararası düzeyde sabit döviz kuruna dayalı Bretton Woods sistemi gelirdi. 1971'de Bretton Woods sabit döviz kuru sisteminin çökmesinden sonra, dünya yeni bir uluslararası mali sisteme geçti. Bir yandan tüm dünyada esnek döviz kuru sisteminin benimsenmesi, diğer yandan ülkelerde giderek artan serbestleşme (deregulation) ve liberalizasyon girişimleri, önce dünya ticaret hacmine ardından da sermaye hareketlerine büyük bir ivme kazandırdı. Söz konusu bu gelişme bir yandan ulusal mali sistemlerde merkez bankalarının hakim gücünü kırarken, diğer yandan da finansal sistemlerin uluslararası sermaye hareketleri karşısında kırılganlığını artırdı. Türkiye'de finansal kaynaklı krizlerle karşılaşmıştır. Ancak bu krizlerin global özellik taşıyanları, Türkiye'nin finansal piyasalarını serbestleştirmeye başladığı 1980'li yıllardan sonra söz konusu olmuştur. Türkiye'nin bu anlamdaki bir krizle ilk tanışması 1994 yılında başlamış, daha sonrasında yaşanan Asya ve Rusya krizleri de Türkiye ekonomisinde değişik etkilerde bulunmuştur. Bu gerçeklerden hareketle genel olarak Türkiye'nin yaşadığı finansal krizlerle birlikte, muhtemel bir global kriz tehlikesi karşısındaki durumu çalışmada ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Globalization, crisis, financial crisis and Turkish economy. The headline of the study shows the distinct features of the development in monetary and financial system, on national and international market levels, which occured in 21st century. Until 70?s fiscal and financial systems were defined as a monetary system which is under controlled by central banks(founded on central banks more than precious metals such as gold and silver), on national level, and as Bretton Woods system based on fixed Exchange rate on international level and with a safety net which is composed to protect depositors, preserve financial markets stabilities. After the fall of the Bretton Woods fixed Exchange rate in 1971, the world passed on a new international financial system. On one hand with the adoption of the flexible Exchange rate throughout the whole world, on the other hand graduated attempts of the countries on deregulation and liberization, firstly quickened worlds trading volume and afterwards gravely accelerated the capital movements. On one hand this improvement broke the sovereign power of central banks on national fiscal systems but on the other hand it increased vulnerabilities of the financial systems againts international capital movements. Turkey has also encountered with finance-centered crisis. However the ones that carry global characteristics took place after 80?s when Turkey?s financial markets started to become more liberal. As such crisis, Turkey?s first encounter started in 1994 and made different effects on Turkish economy with upcoming Russian and Asian crisis. Generally by these realities, with the crisis that Turkey experienced, Turkey?s situation on a possible global crisis has been tried to displayed throughout the study.