II.Abdülhamit Dönemi İttihad-ı İslam düşüncesinin Esad Efendi`nin `İttihad-ı İslam` risalesinde söylem analizi

Abstract

Fransız ihtilaliyle ortaya çıkan düşünceler ve Sanayi inkılâbı, Avrupa'da yaşanan modernite, devletlerin siyasal düzeninde ve insanların sosyal yaşamında büyük değişikliklerin yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Aydınlanma projesine göre insan, din ve gelenek gibi her türlü metafiziksel boyuttan arınarak, dünyevi alana dayanmıştır. Bu konumunu korumak isteyen bireyler hayatın hemen hemen her alanına kendi iradesiyle hâkim olma çabası gütmüştür. Fransız ihtilalinin getirdiği düşünceler din, toplum ve siyasal yaşamı baştan aşağı değiştirecek, yeni bir çığır açacaktır. Özelikle 'her millete bir devlet 'fikriyle hareket eden uluslar büyük imparatorlukların yıkılmasını beraberinde getirecektir. Ulus-devlet modeli fikriyle hareket eden bu kavimlerin isyan dalgası Osmanlı Devleti'ni de sarsacak ve yaşanan bu değişikliklere kayıtsız kalmayan Osmanlı Devleti mevcudiyetini korumak ve bekasını devam ettirebilmek için özellikle askeri, ekonomik ve özellikle siyasi yaşamda yeni hamlelere ihtiyaç duyacaktır.Osmanlı aydınları, devleti ayakta tutup, ilerlemesini sağlayabilecek formüller üzerinde kafa yormuşlar ve akabinde önemli siyasi düşünceler ve enstrümanlar geliştirmişlerdir. Osmanlıcılık fikriyle; din, dil, mezhep ayırmaksızın herkesi bir arada tutma teşebbüsü başarısızlığa uğrayınca, bütün Müslümanları tek bir çatı altında tutma anlayışı olan İttihadı İslam fikri 19.yy son çeyreğinde büyük ilgi görmüş ve II. Abdülhamid döneminde devlet politikası olarak uygulamaya konulmuştur.`İttihad-ı İslam` risalesiyle büyük yankı uyandıran Esad Efendi bu fikrin ortaya çıkışındaki sebepleri ve uluslararası dengeleri daha iyi analiz edecek, bu fikrin niçin ve nasıl uygulanması gerektiği üzerinde dikkate şayan söylemler geliştirecektir. Risale, Müslümanları tek bir çatı altında toplayacak ve gerçek uhuvviyeti tesis edecek bu fikre büyük ilgi duyulmasına ve Devlet-i Ali Osmaniye'yi tekrar bir arada tutabilme usul ve esaslarını belirleyip tartışmaya sevk edecektir. Bu cümleden olmak üzere, müminlerin kardeşliği esası göz önüne alınarak tekrar âlemi İslam-ı bir araya getirebilme ve bu bağı kuvvetlendirme hususunda neler yapılabileceğini ortaya koyan risale, dâhilde ve hariçte birlik ve beraberliğin sağlanmasında hangi hususlara riayet edilmesi gerektiğini açıklamış ve önemli tespitlerde bulunmuştur. Halen bu fikrin tartışılmasında göz atılacak en önemli kaynakların başında gelen risalede Esad Efendi, İttihad-ı İslam fikrini tarihi verilerden de faydalanarak savunmuş ve önemini okuyuculara iletmiştir. Günümüzde bu fikre kafa yoran aydınlar için halen önemli bir başucu kaynağıdır.

The ideas occured with the French Revolution and Industrial Revolution, modernism in Europe had caused great changes in states political systems and people's social life. According to the enlightenment Project human are purified all metaphsical dimensions such as religion and tradition and he leant against earthly area. Individuals who want to protect their status strove for the dominance of every field of life with their own desire. Principles brought by the French Revolution would change religion, society and political life in all dimensions and would make a break through. The nations moving especially with the idea of â state to a nation' would cause the demolishing of great imperialisms. The mave of the rebellion of Thoseclans moving with the idea of 'nation-state' would Jerk Autumn Empire and Autumm Empire which wanted to continue its existence would need new changes in Millitary, economical and especially; in political life.The highbrows of the Autumn Empire pandered on the ideas wich would help the empires existence and its imptovement and subsequently they developed important political ideas and its improvment and subsequently they developed important political ideals and instruments. In accordance with Ottomanism the attemp to unite everybody regardless of making a distinction about their religion, language or sect was a failure but the idea of Islamic union wanting to unite all Muslims became popular at the end of the 19th century and it was used as a state policy during Abdülhamit's reign.Esad Efendi who caused a great sensation with his work `Islamic Union` would analyze the reasons for this idea and international balance beter and he would have notable sayings on why this idea had to be applied and how it could be applied. This work would draw attention to the idea of uniting all Muslim's together and it would also speeify the ways to protect the unity of the Autumn Empire. This work, which explains the unification of the Islamic world with the idea of the brotherhood of all Muslims and which explains how to strengthen the ties, explained the important issues on how to provide fraternity. In this work Esad Efendi defended the idea of `Islamic Union` together with the historical sources and explained the importance of it the readers. This work is still one of the most important sources for those who with this idea.