Medyanın toplumsal hafıza üzerindeki rolü - Bosna Savaşı örneği

Abstract

Toplumsal hafıza, bugünü geçmişe, geçmişi bugüne bağlayan bir köprüdür. Kimliğin temel, kurucu bileşeni konumunda olup, toplumda meydana gelen kültürel, toplumsal, siyasi, sosyal olayların bir sonraki nesillere aktarılması işlevine sahiptir. Bir toplumun siyasi, toplumsal, kültürel değerlerini ve bu bağlamlarda varlığını sürdürebilmesi için toplumsal hafızanın varlığının bilincine sahip olması gerekir. Çünkü kişi hatırladığıdır; hatırladığı şey ise toplumsal yaşamının içindedir, toplumsal yaşamın bir parçasıdır. Kendi belleği nasıl başkalarıyla birlikte yapılanmışsa, o da başkalarının belleğine dahil olur. Sosyal yaşamdaki bellek aktarımına katılır. Bu durum kendi kimliğini oluşturan sosyal yaşam alanının sürekliliğinde de rol oynar ve bu süreklilik belli başlı araçlar vasıtasıyla sağlanabilir. Bu çalışmada, toplumsal hafızanın hem sürekliliğini sağlayan hem de sürekli olarak etkileşimde bulunduğu kitle iletişim araçlarından basın mecrası anlaşılmaya çalışılmıştır. Kitle iletişim araçlarının, geçmiş bilgisini yeniden inşa edişi ve toplumsal hafızayı etkilemedeki önemi bu çalışmanın temel konusunu oluşturmuştur. Asıl olarak basın organlarının geçmiş bilgisini yeniden inşa edişleri ve bu bağlamda toplumsal hafızayı etkilme formu anlaşılmaya çalışılmıştır. Burada ele alınan örnek olay 1992-1995 yılları arasında yaşanan Bosna Savaşı'nın Türk basınında işleniş biçimi ve Srebrenitsa Katliamının birinci, beşinci, onuncu, onbeşinci ve yirminci yıl anma törenlerinin basında gösterim şeklidir. Türk medyasından farklı akım haber anlayışına sahip Hürriyet ve Cumhuriyet gazetelerinde savaşın işlenişi, haberleri ve anılma biçimleri üzerinden söylem analizi yapılarak incelenmiştir. Anmaların bugün hafızalarda nasıl yer aldığını görebilmemiz için konuyla ilgili bir saha araştırmasının günümüzde yapılması gereklidir. Ancak burada asıl olarak, Bosna Savaşı ve Srebrenitsa Katliamı haberlerinin anılma biçimleri mercek altına alınmış, böylece toplumsal hafızada olası yer alış biçimlerine dair formlar çıkarılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Toplumsal Hafıza, Medya Analizi, Basın Taraması, Göstergebilim, Bosna Savaşı, Srebrenitsa Katliamı, İdeoloji.

Collective memory is a bridge between the past and the present. It is the main, founding component of identity, and it functions to pass down the cultural, societal, political and social events in a society to the next generations. A society must have an awareness of the collective memory in order to maintain its political, social and cultural values, and thereby will continue its existence. People are what they remember, and what they remember is within social life; it is a part of social life. Their memories are shaped by other people; similarly, they shape other people's memories. They participate in the memory transfer process of life. This participation also plays a role in the continuity of social life, which forms people's own identities in turn. This continuity can be ensured through certain instruments.In this study, the medium of press, which is an instrument of mass media that maintains the continuity of collective memory as well as constantly interacting with it, is tried to be understood. The main focus of the study is the importance of mass media instruments in influencing collective memory and how they rebuild information about the past. Mainly, in this study, the media's role in rebuilding information about the past and its ways of affecting collective memory is studied. The case examined in this study is, how the Bosnian War, occurred between 1992-1995, was treated and portrayed in the Turkish media; and how the first, fifth, tenth, fifteenth and twentieth annual commemorations of the Srebrenica Massacre was represented. Hürriyet and Cumhuriyet newspapers from the Turkish media, with different outlooks and styles of news reporting, were also examined by doing a discourse analysis on how they portrayed the war, the news they published on the subject, and how the events were commemorated. It is necessary to conduct a field study on the subject today to see how the commemorations are now being remembered by the people. However, in this study, the Turkish media's presentation of the Bosnian War and Srebrenica Massacre through the years is examined, and possible forms of having these events in the collective memory are determined.Keywords: Collective Memory, Media Analysis, Press Review, Semiotics, Bosnian War, Srebrenica Massacre, Ideology.