Kıyı alanlarındaki sanayi ve depolama alanlarında kentsel yenilemede kültür endüstrisinin rolü: İstanbul haliç üzerinde bir inceleme

Abstract

Su öğesi ve etrafı tarihin her döneminde toplumlar için önem arz etmiş ve insanlar tarafından yerleşim yeri seçme konusunda talep edilen bir bölge olmuştur. Zengin kültür birikimi taşıyan bu alanlar; teknolojik gelişimler ve insanların ihtiyaçlarının değişmesi ile beraber fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan her dönem kendisini yenilemektedir. 18. Yüzyılda gerçekleşen sanayi devrimi ile beraber sanayi ve depolama alanları kıyı alanlarında yoğun olarak yer almışlardır. Deniz taşımacılığının kolaylığı ve su öğesinin toplumlar arası ilişkide oynadığı olumlu rol bu seçimde etkili olmuştur. Fakat teknolojinin daha da gelişmesi ve Bilişim Teknolojileri dönemine geçiş ile beraber daha büyük ve ileri teknoloji üretim tesisi ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu durum kıyı alanlarındaki sanayi-depolama alanlarının önemini kaybetmesine sebep olmuştur. Böylece kültürel değeri yüksek önemli kıyı alanlarında kentsel yenileme ihtiyacı ortaya çıkmıştır ve bu ihtiyaç kentler arası rekabet fırsatını ortaya çıkarmıştır. Tez kapsamında kentsel yenileme kavramı incelenmiş ve uluslararası projeler üzerinden kentsel yenileme kavramına bakış ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın akabinde kültürel değeri yüksek ve tarihsel süreç içerisinde sanayi ve depolama alanı olarak kullanılan kıyı alanlarındaki kentsel yenileme projeleri ele alınmıştır. Gerçekleştirilen çalışmalarda kültür endüstrisinin kentsel yenileme çalışmalarındaki tetikleyici rolü ortaya konulmuştur. Bu araştırmalar neticesinde çalışma alanı olarak belirlenen İstanbul kentinin Haliç suyolu bölgesi ve arka alanındaki kentsel yenileme potansiyeli değerlendirilmiştir. Yapılan literatür çalışmaları neticesinde Haliç suyolunda ve arka alanındaki kültür mirası incelenmiş ve kentsel yenilemeye konu olmamış fakat olası kentsel yenilemede tetikleyici rolü olacağı düşünülen yapılar irdelenmiştir. Yapılan bu çalışmalar neticesinde; Haliç suyolu ve arka alanındaki endüstri mirası için yapılan kentsel yenileme çalışmalarının yapı ölçeğinde kaldığını ve bu alanın tamamını ele alan bir çalışma yapılmadığı gözlemlenmiştir. Bölgenin kentsel yenileme potansiyelinin yüksek olduğu ve olası kentsel yenileme çalışmasında dönüşümü tetikleyeceği öngörülen Unkapanı Un Fabrikası, Kasımpaşa Un Farikası, Tersane-i Âmire ve Azapkapı Perşembe Pazarı bölgesinin kültürel kimlikleri ortaya konulmuştur.

The water element and its environs have been important for societies in every period of history and have been requested by people to choose settlements. These areas carry rich cultural accumulation; With technological developments and changing needs of people, it renews itself in terms of physical, social and economic terms. With the industrial revolution that took place in the 18th century, the industrial and storage areas were intensively located in the coastal areas. The ease of maritime transport and the positive role played by the water element in the inter-communal relationship were effective in this choice. However, with the development of technology and the transition to Information Technologies period, the need for a larger and advanced technology production facility emerged and this situation caused the loss of importance of industrial-storage areas in coastal areas. Thus, the need for urban renewal has emerged in important coastal areas of high cultural value and this need has created an opportunity for competition between cities.Within the scope of the thesis, the concept of urban renewal has been examined and the concept of urban renewal has been put forward through international projects. After this study, urban renewal projects in coastal areas which have high cultural value and used as industrial and storage areas in historical process are discussed. In the studies carried out, the triggering role of the cultural industry in urban renewal studies was revealed. As a result of these researches, the urban renewal potential of the city of Istanbul, which is identified as the study area, in the Golden Horn waterway region and its rear area was evaluated. As a result of the literature studies, the cultural heritage of the Golden Horn waterway and its rear area was examined and the structures that were not subject to urban renewal but which would have a triggering role in possible urban renewal were examined. As a result of these studies; It has been observed that the urban renewal works for the industrial heritage in the estuary and back area of the Golden Horn remain on the scale of the structure and no studies have been carried out covering the entire area. The cultural identities of Unkapanı Flour Factory, Kasımpaşa Flour Factory, Tersane-i Amire and Azapkapı Perşembe Pazarı which are predicted to have high urban renewal potential of the region and which will trigger the transformation in the possible urban renewal study have been revealed.