Ahmet Imamovic Sinemasında Hatırlama Deneyimleri: Savaş Sonrası Sinemada Hafızanın Yeniden İnşası

Abstract

Birey ve toplumun her türlü yaşanmışlık ve deneyimlerini kodlayarak kayıt altına alan hafıza, insanın duygu, durum ve yaşam tutumlarına dair ipuçları taşıyan önemli bir yapıdır. Hafıza, açıkça hatırlanabilecekleri kayıt altında tutarken aynı zamanda karanlık ve nitelik olarak 'travmatik' şeklinde tanımlanabilecek bir geçmişi de bünyesinde barındırmaktadır. Bu bağlamda birey ve toplumun 'normal' sayılamayacak yaşam içerisindeki tüm tutum ve davranışlarının temelini anlamanın ve bunları iyileştirebilmenin yolu, bireysel, toplumsal ve travmatik hafızasını irdelemekten geçmektedir. Çeşitli hafızaların bugüne inşası, birey ve toplumların karanlıkta kalmışlığını, suskunluğunu ve travmatik geçmişinin tahakkümünü kırarak, kodlanmış ancak geri çağırılarak hatırlanması güç bir geçmişi gündeme getirmektedir. Hafızanın yeniden inşasının sözsel değil, görsel biçimde kendini var ettiği düşünüldüğünde yedinci sanat dalı olarak sinema, hafızaya görsel bir inşa alanı sunmaktadır. Sinema ürünleri yarattığı görsel dünya içerisindeki kendine has inşasıyla bireysel, toplumsal ve travmatik hafızaları gündeme getirebilecek gücü bünyesinde barındırmaktadır. Yugoslavya'nın dağılmasından sonra Bosna'da kısıtlı bütçeler ve ortak yapımlarla travma, kimlik, aidiyet gibi kavramlar etrafında toplumsal yapıyı ortaya koyan filmler üretilmiştir. Ahmet Imamovic, yönetmen, yapımcı ve senarist olarak Bosna sinemasında ön plana çıkmaktadır. 10 Dakika (10 Minutes) isimli kısa filmiyle ismini duyuran yönetmenin filmografisinde uzun metraj filmler olan 2005 yapımı Batıya Git (Go West) ve 2010 yapımı Belvedere (Güzel Bakış), Bosna Savaşı'nı merkeze alarak travmatik olayların temsilini sunmaktadır; ancak filmler, toplumsal hafızanın kurulumuna yönelik olan unutma, geri çağırma, hatırlama, suskunluk, madun ve travma etrafında ele alındığında Belvedere'nin görsel ve söylemsel bağlamda her birini ortaya koyduğu görüldüğünden söz konusu film, amaçlı örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada eleştirel söylem analizi yönteminden yararlanılmış ve bu yolla Boşnakların yaşamış olduğu tarihi ve politik geçmişin toplumda bireysel, toplumsal ve travmatik hafızayı yeniden nasıl inşa ettiği ve hatırlama deneyimlerini ne şekilde temsil ettiği ortaya konmaya çalışılmıştır.

Memory, which encodes and records all kinds of experiences and experiences of a person and society, is an important structure that carries clues to a person's feelings, situations, and attitudes to life. Memory keeps a record of what can be clearly remembered, while also containing a past that can be described as dark and qualitatively 'traumatic'. In this context, the way to understand and improve the basis of all the attitudes and behaviors of individuals and society in life that cannot be considered 'normal' is to examine their individual, social and traumatic memory. The construction of various memories to the present raises a history that is coded but difficult to recall, breaking the darkness, reticence, and domination of the traumatic past of individuals and societies. Considering that the reconstruction of memory exists in visual form, not verbal, cinema as the seventh branch of Art offers memory a visual space of construction. Cinema products contain the power to bring up individual, social and traumatic memories with its unique construction within the visual world it creates. After the breakup of Yugoslavia, films were produced in Bosnia with limited budgets and co-productions that reveal the social structure around concepts such as trauma, identity, belonging. Ahmet Imamovic stands out in Bosnian cinema as a director, producer, and screenwriter. 10 minutes (10 minutes) brief the director's filmography feature films in 2005 announcing the name of the movie Go West (Go West) and 2010 Belvedere (Beautiful View), the representation of traumatic events of the Bosnian war by the center offers; but when the films are taken around forgetting, recalling, remembering, reticence, subordinate, and trauma, which are aimed at establishing social memory, the film in question was chosen as a purposeful sample since Belvedere seems to reveal each of them in a visual and discursive context. In this way, the historical and political past experienced by Bosniaks were used to reconstruct individual, social, and traumatic memory in society and to show how they represent the experiences of remembrance.