Anadolu`daki kaya resimlerinin görsel incelemesi

Abstract

Paleolitik çağlardan itibaren insanlar çeşitli nedenlerle birbirleriyle iletişim kurma gereksinimi duymuşlardır. Bu sebeple çizime elverişli olan mağara ve kayalara kazıma, dövme vb. yöntemlerle şekil ve semboller çizerek görsel iletişimin ilk belgelerini oluşturmuşlardır. Yazılı tarihten önceki dönemlerde yaşayan insanların yaşam tarzlarını, inançlarını, istek ve korkularını bu amaçla kaya resimlerine yansıtmış olmaları bugün onlar hakkında fikir sahibi olmamıza katkı sağlamıştır. Kaya resimleri (petroglifler), farklı disiplinlerde incelenip üzerinde araştırmalar yapıldığı taktirde tarihe ışık tutma imkanı sağlanmaktadır.Anadolu'daki kaya resimlerinin görsel incelemesinin yapıldığı bu çalışmada görsel iletişim konusuna değinilerek petroliflerdeki sessiz anlam ve tarih bağlantısı saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler ışığında henüz konuşmayı ve yazmayı bilmeyen insanların var etmiş oldukları kaya resimleri görsel açıdan anlamlandırılmaya çalışılarak, dönem insanının fizyolojik ihtiyaçları, inançları, kültür ve yaşayışları hakkında bilgi üretilmeye, tahminde bulunulmaya çalışılmıştır. Bu süreçte insanların yaşadıkları doğal çevre koşullarından etkilenerek konu belirledikleri tahmin edilmiştir. Yine çizdikleri resimler için seçtikleri kaya türü ve resim tekniği yaşadıkları doğal çevreye paralel olduğu görülmüştür. İncelemeler ışığında, görsel iletişimin diğer iletişim türlerine oranla daha evrensel boyutlara sahip olduğu vurgulanmaya çalışılmıştır.Çalışmada kaya resimlerinin görsel iletişim araçları vasıtasıyla daha rahat okunabileceği düşüncesinden hareketle piktogram, ideogram, damga konularına değinilmiştir. Kaya resimlerinde sıklıkla karşılaşılan örneklerin ne anlama geldiği, nerelerde bulunduğu, Türk kültürü ve inancıyla bağlantısının ne olduğu vb. açılardan detaylı araştırması yapılarak bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın ana konusunu, Anadolu'daki kaya resimleri oluşturmaktadır. Ancak, Türk kültürü ve yaşam biçimleri ile ortak öğeleri paylaşan Moğolistan ve Kırgızistan kaya resimleri de benzer açılardan değerlendirilerek kaya resimlerinin tarihsel dizilimi ve biçimselliği anlaşılmaya çalışılmıştır. Tüm bu çalışma süreci ve araştırmalar sonucu elde edilen veriler ışığında; kaya resimleri üzerine yapılan araştırma ve incelemelerin yetersiz olduğu görülmüş, günümüzde ardında barındırdığı sır bakımından çözümlenmeyi bekleyen damga ve şekillerin mevcut olduğu tespit edilmiştir.Anahtar kelimeler: Petroglif, Görsel iletişim, Anadolu Kaya Sanatı

Since the Paleolithic ages, people have had the need to communicate with each other for various reasons. For this reason, they created the first documents of visual communication by drawing shapes and symbols with scraping, forging, etc. methods in caves and on rocks that are suitable for drawing. The fact that the people who lived in the periods of prehistory reflected their lifestyle, beliefs, wishes, and fears to the rock paintings for this purpose contributed to our understanding of them today.Examining of rock paintings (petroglyphs) and making researches on them makes possible for us to shed light on the dark side of history. In this study, in which a visual examination of rock paintings in Anatolia was conducted, the silent meaning and history connection in petroglyphs were tried to be determined by addressing the visual communication issue. In the light of the data obtained, the rock paintings created by people who do not yet know how to speak and write have been tried to be visually made meaningful, and information has been tried to be produced and predicted about the physiological needs, beliefs, culture and lives of the period people. In this process, it was estimated that people determined the subject by being affected by the natural environmental conditions they live in. Again, it was observed that the rock type and painting technique they chose for the paintings they draw were parallel to the natural environment they live in. In light of the examinations, it was tried to emphasize that visual communication has more universal dimensions compared to other types of communication.In this study, the subject of pictogram, ideogram, and stamp is mentioned with the idea that rock paintings can be read more easily through visual communication tools. It was tried to reach a conclusion by making detailed research about what the examples frequently encountered in rock paintings mean, where they are located, what are their relationship with Turkish culture and beliefs, etc. The main subject of the study is rock paintings in Anatolia. However, Mongolian and Kyrgyzstan rock paintings, which share common elements with Turkish culture and lifestyles, were also evaluated from similar perspectives to understand historical arrangement and formality of the rock paintings.In light of the data obtained as a result of all this study process and researches, it was found that the researches on the rock paintings were insufficient and it was determined that there are stamps and shapes waiting to be solved in terms of the secret it contains.Key words: Petroglyph, Visual communication, Anatolian Rock Art