Yunus Emre divânı`na kelâmî bir bakış

Abstract

Türk-İslam Edebiyatının önemli simalarından olan Yunus Emre, aynı zamanda Türk Tasavvuf geleneğinin önde gelen şahsiyetlerindendir. Şiirlerinde sürekli olarak insanları uyarıcı ve öğüt verici temalar işlemektedir. Sade ve özlü bir üslup özelliği taşımanın yanı sıra derin manalar da içermektedir. Denilebilir ki Yunus Emre'nin şiirleri adeta bir halk hayat laboratuvarıdır. Temel gayesi insanlara dünya ve ahiret saadeti kazandırmak olan Kelam İlmi, `İlahiyat-Nübüvvat-Sem'iyyat` şeklinde üç temel esas üzerine kurulmuştur. İlahiyat konularında yüce Allah'ın varlığı, birliği, isim ve sıfatları ile benzeri temalar işlenir. Nübuvvat başlığı altında ise peygamberlik kurumu, insanların peygamberlere olan ihtiyacı, peygamberlere gönderilen kitaplar, peygamberlerin temel özellikleri, Hz. Muhammed'in peygamberliği ve O'nu diğer peygamberlerden ayıran özellikler gibi temel noktalar ele alınır.Sem'iyyat konuları ise bütünüyle nakle dayalı gaybî konulardır. Bu başlık altında özellikle kader, ahiret ahvali, yeniden dirilme, haşir, hesap, mizan, sırat, cennet, cehennem, melek, cin, rızık, kabir ve azap konuları üzerinde durulur.İşte bu çalışmada, Yunus Emre Divanı; yukarıda söz konusu ettiğimiz Kelam İlminin temel referansları çerçevesinde ele alınmakta ve bu konuları nasıl işlediğinin tespiti hedeflenmektedir.Yunus Emre Divanı'nı incelediğimizde belirttiğimiz bütün bu ağır konuları sade bir dil ve güzel bir üslupla; halkın anlayabileceği bir şekilde dile getirdiğini görmekteyiz. Başka bir deyimle Yunus Emre, kader gibi girift bir konuyu anlatırken de cennetten ve cehennemden bahsederken de yine sade üslubunu korumakta ve mesajlarını aynı netlikte vermeye devam etmektedir. Bu, bazen bir kişiyi muhatap şeklinde, bazen bir doğa harikasının anlatımı üzerinden, bazen de konuyu doğrudan doğruya ele alma şeklinde olabilir. Biz bu çalışmamızda özellikle milli değerlerimiz olan edebiyatımızı ve geleneğimizi -Yunus Emre örnekliğinde- temel inanç konuları eşliğinde halkla buluşturmayı hedefledik. Böylece yeni nesillerin de bir taraftan öz benliğini ve değerlerini tanımasını, diğer yandan da inanç boşluğuna düşmemelerini amaçladık.

Yunus Emre, one of the important figures of Turkish-Islamic Literature, is also one of the leading figures of Turkish Sufi tradition. He constantly uses themes stimulating and advising people in his poems. Besides having a simple and brief style, his poems include deep meanings as well. It can be said that poems of Yunus Emre are in fact public life laboratories. Kalam, the main purpose of which is to provide people with wellbeing in this world and afterlife, is based on three principles: `Theology-Prophethood- Eschatology`.In Kalam, the existence, uniqueness, names and attributes of Almighty Allah and similar themes are covered. On the other hand, under the title of Prophethood, the principle points such as the institution of prophecy, the need of people to the prophets, the books sent to the prophets, the main characteristics of prophets, the prophecy of Muhammad and the characteristics distinguishing him from other prophets are discussed. The subjects of Eschatology, however, are matters `hidden from mankind` completely based on narration. Fate, the conditions of afterlife, resurrection, reunion, reckoning, balance, as-sirât, heaven, hell, angel, djinni, livelihood, grave, and torment issues are emphasized in particular. In this study, the Collected Poems of Yunus Emre are discussed under the basic references of abovementioned Science of Theology and it is aimed to determine how Yunus Emre deals with these issues. When the Collected Poems of Yunus Emre are examined, it is seen that he discusses all these weighty matters in a simple language and beautiful style and he expresses them in a way that can be understood by ordinary people. In other words, Yunus Emre still maintains his simple style and continues to give his messages with the same clarity while telling an intricate subject like fate or talking about heaven and hell. This can sometimes be in the form of addressing to a person, through explaining a wonder of nature, or by directly discussing the issue. In this study, we aimed to bring together our literature and tradition, our national values, to the public with the basic issues of belief in the example of Yunus Emre. Thus, we intend for the new generations to recognize themselves and values and not to fall into the gap of belief.