Tarihten günümüze Yezidilik / Ezîdîlik ve Viranşehir Yezidiliği / Ezîdîliği

Abstract

''Tarihten Günümüze Yezidîlik/Êzîdîlik ve Viranşehir Yezidîliği/Ezîdîliği` isimli tezimizin konusu, adından da anlaşılacağı üzere, tarihi süreçte genelde Ezidîlik iken özelde ise Viranşehir Ezidîliği'dir. Giriş kısmında araştırmanın konusu, amacı ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir.Birinci bölümde, tarihî süreçte Ezidîliğin aslı ve ne olduğuyla ilgili yapılan çalışmalardaki görüşlere yer verilmiştir. Ezidîler için en önemli şahsiyet Şeyh 'Adî b. Müsafîr'dir. Her Ezidî, Şeyh 'Adî'yi dinin kurucusu ve önderi kabul etmektedir. Ancak Ezidîlikle ilgili yapılan çalışmalarda, günümüz Ezidîliğinin, Şeyh 'Adî'nin yeğeni Hasan b. 'Adî tarafından meydana getirildiği aktarılmaktadır. Röportaj yaptığımız Ezidîlerce, Melek Tâvus'un, Ezidîlikte bazen Melek Cebrail'i, bazen de Âdem'e secde etmeyen Azazil'i temsil ettiği anlaşılmıştır. Ahiret, Cennet-Cehennem ve peygamber inancı bir grup Ezidî din mensuplarında mevcuttur. Ancak, bu görüşe inanmayarak bu görüşün olmadığını inkâr eden ve Tenâsüh fikrini benimseyen bir grubun varlığı da bilinmektedir. Ezidîlikte namaz, zekât, hac, oruç ve kurban gibi ibadetler de vardır. Ezidîlikte çok kapalı sosyal ve dini sınıflar mevcuttur. Sınıflar arası geçiş ve sınıflar arası evlilik kesin surette yasaktır. Ayrıca başka bir dinden herhangi bir kişi Ezidîlik dinine giremez. Bunun nedeni, Ezidîliğin soy yoluyla devam eden bir din olmasındandır. Ezidîliğin anavatanı, Kuzey Irak ve Mezopotamya bölgeleri olmakla birlikte, son yıllarda yaşanan göçler neticesinde bu bölgelerde Ezidî nüfusu azalmış ve insanlar daha çok Avrupa ülkelerine göç etmiştir. Sözlü geleneğe dayalı olan Ezidîlik, gerek yazılı kaynakların azlığından gerekse farklı kültür ve dinlerin etkisinde kalmasından dolayı senkretik bir durum arz etmektedir.Tezin ana konusunu teşkil eden ikinci bölümde ise Viranşehir Ezidîliğinin anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla, Şanlıurfa ilinin Viranşehir ilçesinde hayatlarını sürdüren Ezidîlerin; tarihsel, kültürel, sosyal ve dinî yaşantıları ayrıntılı bir şekilde ele alınmaya çalışılmıştır. Yapılan araştırmada, Viranşehir Ezidîliği ile Ezidîliği anlatan son dönem kaynaklarda geçen Ezidîlik arasında, ortak görüşlerin varlığıyla beraber bazı farklılıkların mevcut olduğu müşahede edilmiştir. Özellikle de Geleneksel Ezidîlik ile Viranşehir Ezidîliği arasında mevcut olan inanç, ibadet ve ahlak alanlarındaki benzerlik ve farklılıklar açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, günümüzde Viranşehir'de halen mevcut olan dört Ezidî köyüne gidilmiş, köylerdeki kanaat önderleri ile röportajlar yapılmış, konumuz açısından önem arz eden bazı fotoğraflar çekilmiş ve ekte sunulmuştur. Ayrıca bu tezin önemi, Ezidîlerin hemen hemen hiç kimseye bu konularda röportaj vermeyip, kendilerince güvendikleri bazı samimi dostların araya girmesiyle, bize dinleri hakkında röportaj vermelerinden kaynaklanmaktadır.Anahtar Kelimeler: Ezidî, Yezîdî, Viranşehir, 'Adî b. Müsâfir, Melek Tâvûs

As it can be understood from this thesis called as `Yazidism From Past To Present and Yazidism of Viranşehir`, historically its subject is Yazidism in general and whereas it is Yazidism of Viranşehir specifically. In the introduction part; the information about the subject, aim and methodology of the study are given.In the first part, the studies about what Yazidism is and the origin of the Yazidism are included through out the historical process. The most important figure for Yazidis is Sheikh Adî b. Müsafîr. Every Yazidi acknowledges that Sheikh Adî is the founder of the religion and the religous leader. But as mentioned in the primary sources, the existence of today's Yazidism has been constituted together with Hasan b. Adî - the nephew of Sheikh Adî. It is observed after the interviews with the Yazidis that the Angel Taus sometimes represents Gabriel and sometimes represent Azazel which refused to prostrate himself to (to grovel to) Adam. In a group of Yazidi religious members, the belief of afterlife, the existence of heaven-hell, and prophet are available. But there is an other group of Yazidis who does not believe in them therefore accepting the belief of reincarnation and denying that all those do not exist. In Yazidism, there are also worshippings like salaat (the ritual 5 times daily prayer), almsgiving, pilgrimage, fasting and sacrificies (eid-ul Adha). There are rather secluded and religious groups or classes in Yazidism. It is strictly forbidden to pass through social classes and get married out of these classes. Besides, no one can convert into Yazidism from any other religion. That is, because Yazidi religion continues from the lienage of the Yazidi descendants. However the homeland of Yazidism is Northern Iraq and the Mesopotamia regions; the population has decreased by means of the migrations occuring in the recent years and the population has migrated mostly to the European countries. Based on an oral narrative tradition; under the influence of various culture and religions, Yazidism shows a syncretic situation.In the second part which constitues the main subject of the thesis, in order to contribute to the realisation of the Yazidism of Viranşehir; historical, cultural, social and religious lives of the Yazidis living in the Viranşehir district of Şanlıurfa are discussed in a detailed way. It has been oberved that there are common opinions and some differences between the Yazidism of Viranşehir and the Yazidism mentioned in the latest sources. Mainly, similarities and differences between the traditional Yazidism and the Yazidism of Viranşehir on worshipping and moral issues are tried to be clarified. In this context, four Yazidi villages in Viranşehir district were visited, the interviews with the opinion leaders were carrid out, some photographs being important for our subjects were taken and attached. Finally, the importance of this thesis stems from the fact that Ezidis do not give interviews to almost anybody about these issues and that they gave the researcher an interview about their religion by means of some sincere friends they trusted. Keywords: Yazidi, Ezidi, Yazidism, Viranşehir, Adî b. Müsâfir, Angel Taus, Melek Taus