Abdulkâhir el-Bağdâdî VE Ebü`l-Muzaffer el-İsferâyînî`nin itikadî mezhepleri tasnifi

Abstract

Bu çalışmada Abdulkâhir el-Bağdâdî'nin el-Fark beyne'l-fırak adlı eseri ile Ebü'l-Muzaffer el-İsferâyîni'nin et-Tabsîr fi'd-dîn adlı eserinin mezhepleri tasnif sistemleri mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. İslâm âleminde, fırkaların ortaya çıkış zamanı ve fırkalaşma nedenlerinin araştırılması ve kavranması önemli bir olgudur. `Abdulkahir el-Bağdâdî ve Ebü'l-Muzaffer el-İsferâyînî'nin itikadî fırkaların tasnifi'' adlı çalışmamızda bu gaye hedeflenmektedir. İslâm Mezhepler Tarihi alanında Bağdâdî ile İsferâyînî'nin yanı sıra; Nevbahtî, Şehristânî, Ebû'l-Hasan el-Eş'arî ve Fahreddin er-Râzî gibi müelliflerin yazdıkları kaynaklarda, ilk itikâdî mezheplerin tarih sahnesine çıkış zamanı kesin bir şekilde açıklanamamaktadır. Ancak bu kaynaklardan anlaşılıyor ki itikâdî mezheplerin tarih sahnesine çıkışı ilk dönemlerde görülmektedir. Çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın amacı, yöntemi, sınırlıkları ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, Abdulkahir el-Bağdâdî ile Ebü'l-Muzaffer el-İsferâyînî'nin hayatları, yaşadıkları dönem ve eserleri hakkında bilgi aktarılmıştır. İkinci ve son bölümde ise, Abdulkahir el-Bağdâdî'nin el-Fark beyne'l-fırak adlı eseri ile İsferâyînî'nin et-Tabsîr fi'd-dîn adlı eserinin mezhepleri tasnif sistemlerine mukayeseli bir yaklaşımla yer verilmiştir.Söz konusu iki eser incelendiğinde, 73 fırka rivayetine göre tasnif edildiği görülmektedir. Ana fırkalar ile yan kolları, yetmiş üç sayısı ile sınırlandırılmıştır. Ancak yer yer bu sayıya ulaşmada çelişkiye düştükleri görülmektedir. Mezheplerin doğuşu ve gelişmesinde tarihî, siyasî ve benzeri sebepler açıklanmamıştır. Bu iki eserde mezhepler hakkında bilgi verilirken önce mezhep kurucusu, ardından görüşleri verilmektedir. Ayrıca bu iki eser karşılaştırıldığında tasnifte kayda değer bir farklılık göze çarpmamaktadır. Yer yer Bağdâdî'nin uzun ve detaylı bir şekilde kaydettiği bir fırkaya, İsferâyîni'nin kısa bir şekilde değindiği görülmektedir. Bazı hususlarda bu durumun tam tersi de söz konusudur.Anahtar Kelimeler: Bağdâdî, İsferâyînî, el-Fark, et-Tabsîr, Mukayese.

In this study, the classification systems of sects of the manuscripts entitled el-Fark beyne'l-fırak by Abdulkâhir el-Bağdâdî and et-Tabsîr fi'd-dîn by Ebü'l-Muzaffer el-İsferâyîni, were examined using comparative methods. In the Islamic world, it is important to investigate and comprehend the time of the emergence of the sects and the reasons for being separated. This was aimed in our study titled `The classification of the faith sects by Abdulkahir al-Bagdadi and Abu'l-Muzaffer al-Isferayini`. The emergence date of the initial faith sects was not definitively explained in the sources of the history of Islamic sects including Bagdadi, Isferayini, Nevbahti, Sehristani, Ebû'l-Hasan el-Eş'ârî and Fahreddin er-Razi. However, it is understood from these sources that the emergence of the faith sects is seen in the early periods of history. Our study consists of the introduction and two chapters. The aim, method, limitations and sources of the study are provided in the introduction chapter. In the first chapter, information about Abdulkahir al-Bagdadi and Abu'l-Muzaffer al-Isferayini's life, the time period they lived and their works are presented. In the second chapter, the systems of classification of sects in the work of Abdulkâhir al-Bagdâdî titled el-Fark beyn'el-fırak and the work of İsferâyînî titled et-Tabsir fi'd-dîn were provided with a comparative approach.When these two manuscripts were examined, it was observed that they were classified according to the narration of seventy-three chapters. The main chapters and their parts were limited to seventy-three. However, it was identified that they have contradictions to reaching this number. Historical, political and other reasons for the birth and development of the sects were not explained. When providing information about the sects in these two manuscripts, the founder of the sect has been introduced first and then their opinions were provided subsequently. As a result of the comparison of these two manuscripts, there were no differences in their classifications. Sometimes, the chapter that mentioned in a long and detailed way by Bagdadi, was briefly mentioned by the İsferâyînî. The opposite of this was possible in some cases.Keywords: Bagdâdî, İsferâyînî, el-Fark, et-Tabsîr, Comparison.