Türkiye`de tarım politikalarının dönüşümü ve kalkınma ilişkisi

Abstract

Türkiye'de kuruluştan günümüze kadar oluşturulan tarım politikalarının geçirdiği yapısal dönüşüm ve kalkınma ilişkisinin, kalkınma anlayışındaki dönüşümle ilişkilendirilerek incelenmesi çalışmanın genel çerçevesini oluşturmaktadır. Kalkınma sürecinin her bir aşamasında farklı bir iktisat politikası uygulanmış ve bu çerçevede tarım politikaları da birbirinden farklılık göstermiştir. Bu çalışmada eleştirel iktisat yazını çerçevesinde ele alınan tarım politikaları, 1980 öncesi ve 1980 sonrası alt dönemler üzerinden tahlil edilmiştir.1980 öncesindeki gelişmeler ilk üç bölümde analiz edilmiştir. İlk bölümün başlangıcında Osmanlı'nın son dönemdeki tarımsal dönüşümden 1960'lı yıllara kadar olan bir dönemlendirme ile kalkınma politikalarının tarım sektörü üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Bu dönemlendirme ile kalkınma aşamasında uygulanan tarım politikalarının farklılaştığı görülmüştür. Birikimin tarıma dayalı olarak gerçekleştiği ve ticari sermaye formunun hakim olduğu dönem 1950'lerin ortalarına kadar devam etmiştir. İlk bölümün son başlığını içeren 1950-1960 döneminde, Türkiye ekonomisinde hızlanan tarımsal makineleşmenin ve Marshall yardımlarının tarımsal politikalara etkisi incelenmiştir. Bu başlıkta Türkiye'nin hem uluslararası kuruluşlara üyeliği hem de alınan dış yardımların tarımı bağımlı bir yapıya dönüştürmesi irdelenmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak çalışmanın kalkınma ile ilgili teorik kısmının inşa edildiği ikinci bölümde tarımsal yapıyı merkeze alacak şekilde kalkınma kuramlarından bahsedilmiştir. `Az Gelişmiş Ülkeleri` temel alan kalkınma teorilerinin ortaya çıkış sebebi ve tarımı merkeze almaları bu bölümde incelenmiştir. Aynı zamanda kalkınma ile ilgili aktarılan teorik çerçeve doğrultusunda üçüncü ve dördüncü bölümde yer alan tarımsal sahadaki gelişmelerle bağlantının kurulması sağlanmıştır. 1960 sonrasını kapsayan çalışmanın üçüncü bölümünde planlar aracılığı ile yürütülen kalkınma hareketinin, sermaye birikiminin sürekliliğini sağlayacak şekilde tarım sektörüne etkileri incelenmiştir. Bu kapsamda içe dönük birikim modeli ile oluşturulan kalkınma hareketinin istenilen sonucu vermemesi Türkiye'de tarımsal girdilerde dışarıya bağımlı bir yapının ortaya çıkmasına neden olmuştur. 1980 sonrası süreçte çalışmanın dördüncü bölümünü kapsayan tarımsal gelişmeler aktarılmıştır. Bu dönemde birikim sürecinde etkili olan tarım alanındaki yapısal dönüşüm merkeze alınarak inceleme yapılmıştır. Neoliberal politikaların belirleyici olduğu bu dönemde dışa dönük sanayileşme modelinin tarım politikalarına yansımaları aktarılmıştır. Uygulanan neo liberal politikalar ile özelleştirmeye vurgu yapılarak, planlama anlayışındaki dönüşümün nasıl gerçekleştiği ve Türkiye tarımında önemli görevler üstlenen tarımsal Kamu İktisadi Teşebbüslerin özelleştirme süreçleri ele alınmıştır. 2000 sonrası döneminde tarım alanındaki yapısal dönüşümde belirleyici olan küresel sermaye aktörleri ile yerel sermayenin uyumlu hareket ettiği görülmüştür. Öte tarafından bu dönemde tarımsal alandaki dönüşümü detaylı analiz etmek için tarım sektöründeki yasal düzenlemeler ile seçili bazı tarımsal ürünlerin verileri incelenmiştir. Çalışmanın bütününde 1980 öncesinde tarımda kendine yeten bir ülke olan Türkiye'nin sonrasında neden bu özelliğini koruyamadığı incelenmektedir. Bu kapsamda, çalışmada, kalkınma politikalarının tarımdaki gelişmelere etkisi ele alınmaktadır. Öte taraftan Türkiye'nin kalkınma sürecinde istenilen düzeye gelip gelmediği de sorgulanmaktadır. 1980 sonrası dönüşümle birlikte tarım sektörünü de içerecek yeni bağımlılık ilişkilerinin kurulduğu yapısal dönüşüm ve bu dönüşümde etkili olan küresel aktörlerin etkileri de bu çerçevede incelenmektedir.

The general framework of the study aims to relate Turkey's structural transformation in its agricultural policies since its foundation to development considering the transformation in the understanding of development. In each phase of the development process, different economic policy was implemented, and agricultural policies therefore differed accordingly. In this study, the agricultural policies, which were approached within the framework of critical economics literature, were analyzed over the sub-periods of before and after 1980s. The developments before 1980 are analyzed in the first three chapters. At the beginning of the first chapter, the effects of development policies on the agricultural sector are discussed with a periodization from the agricultural transformation of the Ottoman Empire in its final years to the 1960s. Through this periodization, it has been seen that the agricultural policies implemented during the development phase differed. The period in which the accumulation depended on agriculture and the form of commercial capital was dominant continued until the mid-1950s. Accelerating agricultural mechanization in Turkey's economy and the effects of agricultural policies of Marshall aid are discussed within the period of 1950-1960 under the final section of the first chapter. In this section, Turkey's membership in international organizations and how foreign aids transformed the agriculture into a dependent structure are investigated.In parallel with these developments, theories of development are mentioned with a purpose to focus on the agricultural structure in the second part of the study, in which the theoretical part of the study is built related to development. The reasons for the emergence of development theories focusing on `Underdeveloped Countries` and their centralization of agriculture are discussed in this section. Moreover, in line with the theoretical framework related to development, it has been aimed to establish a relationship with the developments in agriculture stated in the third and fourth chapters. In the third part of the study, which covers the period after 1960, the effects of the development movement carried out through plans on the agricultural sector in order to ensure the continuity of capital accumulation are investigated. Within this context, the failure in getting the desired outcomes from an inward-oriented movement of development led to the emergence of a structure in Turkey which is dependent on outside sources in terms of agricultural inputs. The agricultural developments covering the fourth part of the study are given in the post-1980 period. In this period, the structural transformation in the field of agriculture, which was effective in the accumulation process, is the focus of the analysis. In this period, during which neoliberal policies were decisive, the reflections of the outward-looking industrialization model on agricultural policies are addressed. With an emphasis on privatization and neoliberal policies, the points are discussed on how the transformation in the understanding of planning has been achieved and the privatization process of State Economic Enterprises, which has undertaken important tasks in Turkey's agriculture. It has been observed in the post-2000 period that global capital actors, significant in the structural transformation of agriculture, and local capital are in harmony. On the other hand, the legal regulations in the agricultural sector and the data of some selected agricultural products have been investigated in order to analyze the transformation in the agriculture in this period.As the main focus of the study, the reason of why Turkey, once a self-sufficient country in agriculture prior to 1980, has failed to maintain its status has been investigated. In this context, the impact of development policies on the progress in agriculture has been discussed. Moreover, it has been questioned whether Turkey has attained a desired level in the development process. Finally, the structural transformation in which new dependency relations, including the agricultural sector, was established following the transformation after 1980, and effects of the global actors influencing this transformation have also been discussed.