Şanlıurfa Yaylak anakanalı üzerindeki bival ağırlıklı mansap kontrol sisteminin değerlendirilmesi

Abstract

7. ÖZET Dünya nüfusunun hızla artması karşısında insanların tarımsal üretime olan gereksinimleri de aynı oranda artış göstermektedir. Tarımsal alanların ve sulama suyunun kısıtlı olması, mevcut alanlardan ve sudan daha fazla ürün alma zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Bu da sulamada kullanılan suyun kayıplara sebebiyet vermeyecek şekilde kullanılması için yeni kanal regülasyon sistemlerinin geliştirilmesini, yeni, modern ve uygun olan sulama tekniklerinin kullanılmasını gerektirmektedir. Ana kanallarda işletme kayıplarını asgariye indirmek üzere alınacak en uygun tedbir, kontrol yapılarının (çeklerin) mansap kontrollü olarak teşkili olmaktadır. Kanalda regülasyon sistemleri, sulama suyunun kaynaktan kullanıcıya zamanında, yeterli miktarda ve güvenilir bir şekilde aktarılmasını amaçlamaktadır. Ana iletim sistemlerinde regülasyonun geliştirilmesi ile, bir taraftan kaynaktan gerektiği kadar su alınıp ekonomi sağlanacak, diğer taraftan kullanıcıların talepleri (zaman ve miktar açısından) kolaylıkla karşılanacaktır. Ana kanalda regülasyon uygulaması Memba, Mansap, BÎVAL veya Dinamik kontrol yapılarak ve seçilen sisteme uygun donanım kullanarak yapılmaktadır. BÎVAL sistemi mansap kontrol türünde olan bir seviye regülasyon sistemidir. Bu sistem, kanalın akış koşullarına bakmaksızın, kanal güzergahında kontrollü bir sabit su hacminin oluşmasına olanak sağlar. BÎVAL sistem kanal hafriyatında ekonomi sağlar. Suyun kullanımında maksimum tasarruf sağlar, dolayısıyla kanal ve pompa kapasitelerinin küçülmesini enerji giderlerinin azalmasını sağlar. SCADA kumandalı sistem olmasından dolayı işletmede büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Türkiye'nin en büyük entegre ve kalkınma projesi olan GAP kapsamında inşa edilmiş Atatürk barajında suyun pahalı oluşu, suyun sulama sahalarına iletilmesinde uzun tünellere, pahalı isale kanallarına ve yüksek irtifalı pompajlara ihtiyaç göstermesi, sulamada su tasarrufunu zorunlu kılmıştır. BÎVAL ağırlıklı mansap kontrol sistemi yukarıda anlatılan avantajları göz önüne alındığında; su tasarrufu, enerji tasarrufu inşaat giderlerinin azalması ve işletmede sağladığı avantajları nedeniyle Yaylak sulama projesinde inşa edilmekte olan Yaylak ana kanalına uygulanması uygun görülmüştür. 113Yaylak ana kanalı için yapılan regülasyon çalışmasında BİVAL ağırlıklı mansap kontrol sistemi ve simülasyon programı ile işletmede meydana gelebilecek aksaklıklar da dikkate alınarak irdelenmiş ve bütün bu aksaklıkları sistemin tolere ettiği görülmüştür. 114

8. SUMMARY Deu to rapid increasing of the world's population the necessities of people on agricultural products are increasing at the same time. Because the agricultural lands and irrigation water are limited people must grow more crops from these lands by this water. This requires the improvement of new canal regulation systems in order to decrease water loses during the irrigation, so we have to use a new modern and suitable irrigation technique. The best precaution to be done for limiting the water loses during operating is choosing control structures (checks) as downstream control structures. The purpose of canal regulation systems is transmitting water from source to users in time, sufficiently and safely. By the improving of the regulation in main conveyance systems we can take sufficient amount of water to make economical and at the same time we can fulfill the requests of user easily. Regulation application in main canal is done by upstream, downstream, BİVAL or dynamic control structures. For these selected systems suitable riggings are also used. The BİVAL system is a level regulating system of the downstream control type. This allows an approximately constant volume of water to be maintained in the controlled canal reach, regardless of the canal flow conditions. BÎVAL system supply economical canal excavation so we can minimize the canal and pump capacity and reduce energy expenses. Because of the SCADA control system there are more easiness during operation. Because of expensiveness of water, transmitting the water to the irrigation lands by long tunnels, expensive conveyance canal and high pumping levels we have to save water of Atatürk dam constructed within integrated project Southeastern Anatolian project (GAP). The application downstream control system in particular BİVAL has been appropriated in Yaylak main canal in Yaylak irrigation project to save water, reduce energy expenses and supply advantages in operating which were mentioned above. The downstream control system in particular BİVAL and its simulation program has been scrutinized under the possible defects that will occur during operation in the study of regulation made in Yaylak main canal. It has been realized that the system tolerated all these defects. 115