Farklı azot ve fosfor miktarlarının şeker pancarında (Beta vulgaris L. ) kök-gövde verimi ve bazı kalite özelliklerine etkisi

Abstract

ÖZET Bu araştırma azotlu ve fosforlu gübrelerin şeker pancarında verim ve kalite üzerine etkilerini araştırmak amacıyla 2001 yılında Bozova, Şanlıurfa, Türkiye'de 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Denemede ana parselleri azot dozları, alt parselleri ise fosfor dozları oluşturmuştur. Her alt parsel 4 sıradan meydana gelmiş olup, sıra arası 40 cm, sıra üzeri 25 cm olarak tutulmuştur. Denemede materyal olarak % 33 amonyum nitrat, triplesüperfosfat ve sonja şeker pancarı çeşidi kullanılmıştır. Denemenin yürütüldüğü toprak, siltli-killi bir yapıda olup tuzsuz, hafif alkali, kireççe zengin, organik maddelerce orta zenginlikte ve topraktaki yarayışlı fosfor bakımından oldukça zengindir. Araştırma neticesinde kök-gövde verimi üzerine azotun ve fosforun istatistiksel anlamda önemli olmadığı, kalite unsurları üzerinde ise % 1 düzeyinde önemli olduğu tespit edilmiştir. Uygulanan azot dozlarının kuru madde üzerine etkileri önemli olmasına rağmen düzensiz olduğu, fosforun ise kuru madde ile ters bir orantı gösterdiği görülmüştür. En yüksek kuru madde oranı % 24.30 ile 0 kg/da N ve 18 kg/da P205 uygulamalarından, en düşük kuru madde oranı ise % 21.07 ile 16 kg/da N ve 6 kg/da P2O5 uygulamalarından elde edilmiştir. Azot uygulamaları ile şeker oranı arasında genel olarak ters bir orantı olmasına rağmen, fosfor uygulamaları ile şeker oranı arasında ise doğru bir orantının olduğu tespit edilmiştir. En yüksek şeker oram % 18.13 ile 12 kg/da N ile 18 kg/da P2O5 uygulamalarından, en düşük şeker oranı ise % 14.30 ile 0 kg/da N ve 12 kg/da P2O5 uygulamalarından elde edilmiştir. Azot uygulamaları ile kök-gövdede oluşan zararlı azot arasında genel olarak doğru bir orantı olmasına rağmen, fosfor uygulamaları ile zararlı azot arasında ise ters bir orantının olduğu tespit edilmiştir. En yüksek alfa amino % 0.028 ile 8 kg/da N ile 18 kg/da P2O5 uygulamalarından, en düşük alfa amino ise % 0.010 ile 0 kg/da N ve 18 kg/da P2O5 uygulamalarından elde edilmiştir. 52

SUMMARY This researsch was conducted in Bozova, Şanlıurfa, Turkey with 3 replications in 2001 to determine the effects of nitrogen and phosphorus fertilizers on yield and the quality of sugar beet In the experiment nitrogen doses were applied in main plots and phosphorus doses were in sub-plots. Each sub-plot was composed of 4 rows and the space between each row was 40 cm and intrarowspace was 25 cm. In the research, 33 % amonyum nitrat, triplesperfosfoat were used as fertilizers, and sonja sugar beet was used as plont. The sou in which the reseaech was carried out was a silty-clay sou, a little alkali, rich in lime, a little rich according to the organic substances and well-off according to usable phosphorus in sou. Resuets showed that nitrogen and phosphorus were not statistically effective on the yield of roo-truck, and they had an significont effect on quality. Choracters at 1 % level Although applied nitrogen doses had importantm affects on dry - matter they were irregular and the phosphorus was inversely proportional. The highest dry matter rate was 24.30 % in 0 kg/da N and 18 kg/da P2O5 application, the lowest dry- matter rate was with 21.07 % 16 kg/da N and 6 kg/da P2O5 application. Although there was an in versehy proportion between nitrogen application and sugar rate, there was a direct proportion between phosphorus application and sugar rate. The highest sugar rate was obtained with 18.13 % in 12 kg/da N and 18 kg/da P2O5 application, the lowest sugar rate was obtained with 14.30 % in 0 kg/da N and 12 kg/da P2O5 application. Despite there was a direct proportion between the nitrogen application and harmful nitrogen which existed in root-trunk, there was an inverse proportion between the phosphorus application and harmful nitrogen. The highest alfa amino was obtained with 0.028 % in 8 kg/da N and 18 kg/da P2O5 application, the lowest alfa amino was obtained with 0.010 % in 0 kg/da N and 18 kg/da P2O5 application. 53