Arat dağı florası ve etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu araştırma 2002-2004 yılları arasında, Birecik İlçesi Arat Dağı'nın florasıve etnobotanik özelliklerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma alanıBirecik'in 15 kilometre doğusunda, Şanlıurfa-Birecik Karayolunun 73-76.kilometreleri arasında yer alan, kuzeyden güneye doğru yaklaşık 7 kilometre uzanankuzeyde 920 m ve güneyde 870 m yüksekliğinde iki tepe ve bunları ayıran birvadiden oluşmaktadır. Bölgede 49 familya ve 193 cinse ait 214 tür, 55 alttür ve 30varyete olmak üzere 299 takson tespit edilmiştir. Saptanan taksonların 6'sıendemiktir. Alanın florasında Gymnospermae 1 türle, Angiospermae 298 türle temsiledilmiştir. Angiospermae'lerin 39 tanesi Monocotiledones, 260 tanesi iseDicotyledones sınıfına dahildir. Fabaceae(49 takson), Asteraceae(38 takson) veBrassicaceae(18 takson) en fazla takson içeren familyalardır. Astragalus (8 takson),Trifolium(7 takson) ve Vicia(7 takson) en fazla takson içeren cinslerdir. Raunkier'inhayat formlarına göre sıralamasına göre; terofitler 152, hemikriptofitler 92,kamefitler 21, kriptofitler 30 ve fanerofitler 4 tanedir. Araştırma alanında tespitedilen bitkilerden 10'u zarar göebilir(VU), 6'sı en az endişe verici(LC) ve 1'i çoktehlikede(CR) kategorilerine girmektedir. Araştırma alanında yapılan etnobotanikçalışma sonucu, toplanmış 299 bitkinin 170 tanesinin etnobotanik özelliği bulunduğutespit edilmiştir. Bu bitkilerden 59 tanesi yem, 33 tanesi yiyecek, 19 tanesi yakacak,17 tanesi tıbbi amaçlı, 8 tanesi süpürge yapımında, 5 tanesi süs bitkisi, 5 tanesi boya,3 tanesi çocuklar tarafından oyun amaçlı kullanılmaktadır. Bu bitkilerden 11 tanesiise diğer(pekmez yapımı, yoğurt yapımı, ateş yakmak, çardak(bir çeşit çatı) yapımı,dağdaki suyu berraklaştırmak için, vb.) amaçlarla kullanılmaktadır. 33 bitkiye halktarafından sadece isim verilmiş olup, bu bitkilerin herhangi bir kullanımıbulunmamaktadır. Ayrıca 13 bitkinin zararlı özellikleri bulunduğu tespit edilmiştir.98

This investigation was carried out to determine the flora and ethnobotany ofArat Mountain located in Birecik, town of Şanlıurfa. In the region, 299 taxabelonging to 49 families, 193 genera, 214 species, 55 subspecies and 30 varieties aredetermined. In the flora of research area, it is determined that Gymnospermae with 1taxa while Angiospermae with 298 taxa. 39 taxa of Angiospermae members arebelong to Monocotyledones whereas 260 taxa are belong to Dicotyledones. Thefamilies which have the most taxa in research are; Fabaceae(49 taxa), Asteraceae(38taxa) and Brassicaceae(18taxa). Concerning the number of species the major generain this region are as follow; Astragalus(8 taxa), Trifolum(7 taxa) and Vicia(7 taxa).According to the life forms of Raunkier; Therophytes 152, Hemicryptophytes 92,Chamaephytes 21, Cryptophytes 30 and Phanerophytes 4 in the research area. It isdetermined that 10 taxa are Vulnerable(VU), 6 taxa Least Concern(LC) and 1 ofthem is Critically Endangered(CR). During the study, inteviews were applied atdifferent times to different people in four rural settlements of the region. Among 299taxa, 126 taxa gathered within the research area had local names and were known asuseful to the villagers. It was determined that 59 as a fodder plants, 33 of these plantswere used,19 for fuel, 17 for medicinal purposes, 8 in producing broom, 5 asornamental plants, 5 in dying, 3 in children?s games. 13 of these plants weredetermined to have harmful effects on animals.98