Şanlıurfa Germuş (Dağeteği) yöresi killerinin geoteknik özellikleri ve şişme potansiyelinin irdelenmesi

Abstract

Killerin, mineral yapıları ile temel mühendislik özellikleri ve davranışlarıarasındaki ilişki çok sayıda araştırmaya konu olmuştur. Kilin türü; zeminingeçirimliliğine, şişme- büzülme davranışına, sıkışabilirlik ve kayma direnci gibiönemli özelliklerini doğrudan etkilemektedir. Kil minerallerinin türü, kökenleri veoluşma ortamları ile yakından ilgilidir. Killerin mineral yapılarını oluşum koşullarıve kökenleri ile birlikte değerlendirmek; zemin yapısını daha gerçekçi tanımak,muhtemel mühendislik problemleri tahmin etmek yönünden önemlidir. Ayrıca,geniş ölçekli alan çalışmalarında çalışmaya yön vermekte ve alanın geoteknikkarakterini daha iyi anlamaya imkân tanımaktadır.Killi zeminlerin şişme davranışının incelenmesine yol açan nedenlerden birişişmeden dolayı meydana gelen zararların çok büyük olmasıdır. Şişmeden dolayıAmerika Birleşik Devletlerinde yılda 2.3 milyar dolar dolaylarında zarar meydanageldiği ve bunun da sel ve fırtınaların oluşturduğu zararlardan daha fazla olduğuraporlarda bilinmektedir.Uygun iklim koşullarında, buharlaşma ve terlemenin neden olduğu zeminneminin azalması sonucunda, kuruma oluşmakta, geçirimsiz alanların altında nembirikmekte, insan faktörü ve etkenler ( su borularından gelen sızıntılar, drenajsistemlerinin tıkanması, su birikintileri v.s. ) sonucunda zemin şişmekte ve hasarlaroluşabilmektedir. Hafif yüklü yapılar, yol ve havaalanı kaplamaları, park alanları,kanal kaplamaları ve su boruları şişen zeminlerin en çok hasar verdiği yapılardır.Kurak ve yarı kurak alanlar, bu tip hasarların en ciddi görüldüğü yerlerdir.Bu çalışmada Şanlıurfa Germuş (Dağeteği) Yöresi kilinden alınan 4 tanenumune üzerinde zeminin geoteknik özellikleri, şişme değerleri ile kilin X-RayDifraksiyon analizleri yapıldı. Daha sonra giriş, kısmında killerin şişmepotansiyelini belirlemede kullanılan yöntemlerle 4. kısımda korelasyonlaragidilerek kilin şişme potansiyeli nitel olarak belirlendi deneysel değerlerlekarşılaştırması yapıldı. Elde edilen şişme değerleri ile sonuç kısmında şişmeninyapılar (yol, su ve kanalizasyon hatları, 1-2 katlı hafif yapılar vs. ) üzerindeki etkisiirdelendi.

The relationship between the mineral structures and basic engineeringproperties and behaviors of clays has been the subject of numerous studies. The typeof clay directly affects the important properties of ground such as its permeability,swelling-contraction behavior, compressibility and skid resistance. The type of clayminerals is closely associated with their origins and formation environment.Considering the mineral structures of clays together with their formation conditionsand origins is important to know the ground structure more realistically, and toestimate potential engineering problems. It also leads the works in wide-scale studiesand allows better understanding of the geotechnical characteristics of the area.One of the reasons causing the examination of the swelling behavior of clayground is that there are huge losses caused by swelling. It has been reported thatsome 2.3 billion dollar losses occur in the United States due to swelling and thisaccounted for an amount more than the losses caused by floods and storms.Under convenient climatic conditions and as a result of decrease of groundhumidity caused by evaporation and perspiration, drying is formed, humidityaccumulates under impermeable areas, and the ground swells and damages mightoccur as a result of human factor and causes (leakage coming out of water pipes,clogging of the drainage system, accumulations of water etc.). Lightweightstructures, road and airport coatings, parking lots, canal coatings and water pipes areamong the structures affected most from swelling grounds. Dry and semi-dry areasare places where such damages are most seriously encountered.This study analyzes the geotechnical properties of ground, swelling parametersand X-Ray Diffraction analyses of four clay samples taken from clays of ŞanlıurfaGermuş (Dağeteği) Region. Then, the clay's swelling potential has been establishedby correlation in section 4 through methods used in the introduction section toestablish the swelling potential of clays and they were compared with experimentalvalues. The effect of obtained swelling on structures (road, water and sewage lines,1-2 storey lightweight structures etc.) has been studied in the conclusion section.