İkinci ürün soya (Glycine max (L.) merrill ) tarımında farklı azot doz ve uygulama zamanlarının verim ve verim unsurlarına etkisi

Abstract

İKİNCİ ÜRÜN SOYA (Glycine max (L.) Merrill ) TARIMINDA FARKLI AZOT DOZ VEUYGULAMA ZAMANLARININ VERİM VE VERİM UNSURLARINA ETKİSİAyşe GÜNEŞÖZET2005 yılında Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri BölümüDeneme alanında yapılan bu çalışmada, Harran Ovası koşullarında ikinci ürün soyatarımında, farklı azot doz ve uygulama zamanlarının, kalite özellikleri ile tohumverimine etkileri incelenmiştir.Farklı azot dozu uygulamalarında, doz oranlarının artması; bitki boyu, dalsayısı, boğum sayısı, bakla sayısı, 1000 tane ağırlığı, dekara verim, yağ oranı, yağverimi ve soyada kaliteyi belirleyici faktör olan protein oranını belirli bir doza kadarartırdığını, ancak daha yüksek dozlarda bu değerleri olumsuz yönde etkilediğisaptanmıştır.Azot uygulama zamanlarının, ilk bakla yüksekliği, dal sayısı, bakladaki tohumsayısı, hasat indeksi, yağ verimi ve protein oranı üzerine önemli bir etkidebulunmazken, bitki boyu, boğum sayısı, bakla sayısı, 1000 tane ağırlığı, yağ oranı vedekara verim üzerine olumlu etkide bulunduğu saptanmıştır. Bununla beraber bitkiboyu, ilk bakla yüksekliği, boğum sayısı, dal sayısı, bakla sayısı, dekara verim, yağoranı, yağ verimi ve protein oranında elde edilen değerler üzerine, azot dozu xuygulama zamanı interaksiyonlarının önemli etkide bulunduğu, ancak bakladakitohum sayısı, hasat indeksi ve 1000 tane ağırlığı bakımından interaksiyonun önemliolmadığı tespit edilmiştir.Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda, Harran Ovası ikinci ürün soyayetiştiriciliğinde, havanın sıcaklığının yüksek olmasından dolayı, yeterli miktardaazot fiksasyonu gerçekleşemediği için, azot gübrelemesinin gerekli olduğusaptanmıştır.Karakterler arası yapılan korelasyon incelemesinde; dekara verim ile, bitkiboyu (0.27*), bitkide boğum sayısı (0.31*), hasat indeksi (0.79**), protein oranı(0.50**) ve yağ verimi (0.84**) arasında önemli ve pozitif korelasyon bulunurken,bitki başına dal sayısı (-0.43*), bakla sayısı (-0.44*) ve yağ oranı (-0.45*) arasındaönemli ve olumsuz bir etkileşim olduğu saptanmıştır.Çalışmadan elde edilen 1 yıllık sonuçlara göre; dekara en yüksek verim(350.74 kg) ekimde, çiçeklenme başlangıcında ve tam çiçeklenme döneminde olmaküzere 3 farklı zamanda uygulanan 9 kg/da azot dozundan elde edilmiştir.Bölgede yapılacak ikinci ürün soya tarımında uygulanacak azot gübresinin 3'ebölünerek ekim, çiçeklenme başlangıcı ve tam çiçeklenme dönemleri olmak üzeretoplam üç kez uygulama yapılması önerilmektedir.

EFFECTS OF DIFFERENT NITROGEN DOSES AND APPLICATION TIME ONYIELD AND YIELD COMPONENTS OF SOYBEAN (Glycine max (L.) Merrill )CULTIVATED AS SECOND CROPAyşe GÜNEŞSUMMARYIn this research, effects of different doses of nitrogen and treatments on variousquality criteria and seed yield of soybean grown as a second crop under Harran Plainconditions were investigated in trial areas of Harran University Department of FieldCrops.Application of different nitrogen doses was encouraged vegetative growth andwas increased plant height, plant branch number, pod number, 1000-seed weight,seed yield in per decar, oil content, oil yield, protein content which is a significantquality factor for soybean, to a some extend, in contrast application of higheramounts of nitrogen was caused a decrease in these values.The time of nitrogen application did not significantly affect the first podheight, plant pod number, plant branch number, pod seed number, 1000-seednumber, oil yield and protein content, but it inversely affected plant height, podnumber, oil content and seed yield for per decar.On the other hand, it was determined that interaction of nitrogen doses andapplication time had a significant effect on plant height, first pod height, pod numberper plant, branch number per plant, pod number, seed yield per decar, oil content, oilyield and protein content, but this interaction does not seem to have important effecton seed number per pod and 1000-seed weight.In the light of data obtained from this research, it was determined thatsufficient nitrogen fixation could not be accomplished by plants due to hightemperature in Harran Plain, therefore application of nitrogen is necessary forsecond crop soybean (Nova variety).According to annual data obtained, the highest crop yield, 350.74 kg da-1, wasobtained from application of 9 kg da-1 at three stages, at sowing, at the beginning offlowering time, and full flowering time. Therefore, for second crop soybeancultivation in this region, it is recommend that amount of nitrogen should be dividedinto three parts and should be applied at sowing, in the beginning of flowering timeand full flowering time.