Zeytinbahçe ile Akarçay arasında kalan (Birecik) bölgenin bölgenin florası ve etnobotanik özellikleri

Abstract

ÖZETBu araştırma 2004-2006 yılları arasında, Birecik ilçesi ?Zeytinbahçe ileAkarçay arasındaki bölge'nin florası ve etnobotanik özelliklerini tespit etmekamacıyla yapılmıştır. Araştırma alanı Şanlıurfa'ya bağlı, Birecik ilçesinin güneyindeolup, doğu-batı istikametinde 8 km ve Fırat Nehri boyunca kuzey-güneyistikametinde 10 km uzunluğundadır. Araştırma alanı, farklı yükseltilerdeki tepeleride içine alan yaklaşık 80 km² büyüklüğünde olup 10 köyü kapsamaktadır.Bölgede 62 familya ve 253 cinse ait 434 tür, 5 alttür ve 6 varyete olmak üzere445 takson tespit edilmiştir. Saptanan taksonların 16'sı endemiktir. Alanın florasındaPteridophyta 2, Gymnospermae 1 taksonla, Angiospermae 442 taksonla temsiledilmiştir. Angiospermae'lerin 81 tanesi Liliopsida, 361'i ise Magnoliopsida sınıfınadahildir. Asteraceae (68 takson), Fabaceae (52 takson), ve Poaceae (40 takson) enfazla takson içeren familyalardır. Astragalus (8 takson), Medicago (8 takson),Trigonella (7 takson) ve Euphorbia (7 taxon) en fazla takson içeren cinslerdir.Raunkiaer'in hayat formları sıralamasına göre; Terofitler 220, Hemikriptofitler 165,Geofitler 36, Kamefitler 6 ve Fanerofitler 17'dir. Araştırma alanında tespit edilen 16endemik bitkiden 1'i CR (çok tehlikede), 3'ü VU (zarar görebilir), 1'i NT (Tehditaltına girebilir), 1'i EN (tehlikede), 1'i CD (koruma önlemi gerektiren) ve 9'u LC (aztehdit altında) kategorilerine girmektedir.Araştırma alanında yapılan etnobotanik çalışma sonucu, toplanmış 445taksondan 190'ın etnobotanik özelliği bulunduğu tespit edilmiştir. Bu bitkilerden96'sı yem, 56'sı gıda, 25'i yakacak, 43'ü tıbbi amaçlı, 3'ü süpürge yapımında, 9'usüs bitkisi, 4'ü takı, 7'si çocuklar tarafından oyun amaçlı, 2'si nazar amaçlı, 9'u çay,2'si tütüne katılan, 2'si boya, 2'si baharat, 5'i çardak, inşaat malzemesi, 2'si sepet,5'i zehirli, 2'si temizlik, 2'si hasır, 3'ü at koşumu yapımı ve 3'ü maydanoz, nane,hardal bağı olarak kullanılmaktadır. Bazılarına halk tarafından sadece yöresel isimverilmiş olup, bu bitkilerin herhangi bir etnobotanik kullanımı bulunmadığı tespitedilmiştir.

SUMMARYThis investigation was carried out to determine the flora and ethnobotany of theregion between Zeytinbahçe and Akarçay, located in Birecik town of Şanlıurfa. Aresearch area which is located within C7 of the Grid system in Turkey. In the region,449 taxa belonging to 62 families, 253 genera, 434 species, 5 subspecies and 6varieties are determined. In the flora of research area, it is determined thatPteridophyta with 2 taxa, Gymnospermae with 1 taxa while Angiospermae with 442taxa. 81 taxa of Angiospermae members are belong to Liliopsida whereas 361 taxaare belong to Magnoliopsida. The families which have the most taxa in research area;Asteraceae (68 taxa), Fabaceae (52 taxa), and Poaceae (40 taxa). Concerning thenumber of species the major genera in this region are as follow; Astragalus (8 taxa),Medicago (8 taxa), Trigonella (7 taxa) and Euphorbia (7 taxa). According to the lifeforms of Raunkier; Therophytes 220, Hemicryptophytes 165, Geophytes 36,Chamaephytes 6, and Phanerophytes 17 in the research area. It is determined that 16Endemic taxa are present, among these 1 taxa CR (Crıtıcaly Endangered), 3 taxa VU(Vulnerable), 1 taxa NT (Near Threatened), 1 taxa EN (Endangered), 1 taxa CD(Conservatıon Dependent) and 9 of them is LC (Least Consern).During the study, interviews were applied at different times to different peoplein four rural settlements of the region. Among 445 taxa, 190 taxa gathered within theresearch area had local names and were known as useful to the villagers. It wasdetermined that 96 as a fodder plants, 56 of these plants were used as food, 25 forfuel, 43 for medicinal purposes, 3 in producing broom, 9 as ornamental plants, 4 indying, 7 in children?s games. 5 of these plants were determined to have harmfuleffects on animals.