Harran ovası koşullarında farklı sulama miktarlarının ve fosfor magnezyum dozlarının soyada (Glycine max. L.) verim ve kalite unsurları üzerine etkisi

Abstract

Dünya yağ bitkileri üretimi 2007 yılına göre 216.1 milyon ton ile soya fasulyesi ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde ve dünyanın birçok yerinde bitkisel yağ açığının, büyük bir olasılıkla kısa ve orta dönemde de süreceği anlaşılmaktadır. Bu çalışma Harran Ovası koşullarında farklı sulama miktarları ile fosfor-magnezyum dozlarının soyada (Glycine max. L.) verim ve kalite üzerine etkilerini saptamak amacı ile yapılmıştır. Araştırma 2006 ve 2007 yıllarında tarla denemesi olarak Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kampüsü'nde yürütülmüş, çeşit olarak Nova kullanılmıştır. Denemede üç farklı su düzeyi (S1, S2, S3) ile 4 farklı fosfor (0-4-8-12 kg P da-1) ve 3 farklı magnezyum (0-4-8 kg Mg da-1) dozu uygulanmıştır. Class A Pan buharlaşma havuzundan elde edilen kümülatif pan değerlerden S1 için % 33, S2 için % 67, S3 için % 100 şeklinde uygulanmıştır. Sulamaların başlaması ile birlikte, S1, S2 ve S3 konuları için ilk yılda sırasıyla 548, 786.00 ve 1017.00 mm, ikinci yılda ise 457.98, 698.02 ve 931.00 mm sulama suyu verilmiştir. Tarla denemeleri sonucunda bitki su tüketimi, su-verim ilişkileri, tane verimi, toprak üstü bioması, yağ ve protein içeriği, 1000 tane ağırlığı, klorofil miktarı, yaprak ve toprağın makro ve mikro element içeriği belirlenmiştir. Artan su, fosfor ve magnezyum uygulamalarının soya bitkisinin dekara verimini, toprak üstü biomasını, tanenin yağ içeriğini arttırdığı görülmüştür; bununla birlikte su düzeylerinin protein içeriğini fazla etkilemediği bulunmuştur. Özellikle uygulanan magnezyum sülfat gübrelemesinin soyada yağ değerlerini olumlu etkilediği saptanmıştır. Uygulamalar yaprakta da toplam N, P ve Mg içeriğini arttırmıştır. Bu çalışmada toprağa verilen magnezyum sülfatın fosfor çözünürlüğünü ve bu nedenle bitkinin özellikle N ve P alımını artırmış olmasıyla verimi de artırması pratik bakımdan önemli bir sonuç olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır. Artan su ve fosforun yaprakta toplam K miktarını da arttırdığı, magnezyumu ise fazla etkilemediği görülmüştür.

The production of soy beans was the first among the oil seed plants in the world in 2007, with 216.1 million tons. The need for plant oil will likely continue to increase in short and medium terms in many parts of the world. This study was carried out in the Harran plain to determine the influence of different amounts of water, phosphorus, and magnesium on soy beans (Glycine max. L.). Field works were carried out in the year of 2006 and 2007 at the Harran University, Faculty of Agriculture experimental plots in Southeast Turkey, using the Nova species. Three levels of water (S1, S2, S3), four different doses of phosphorus ((0-4-8-12 kg P da-1), and three doses of magnesium sulfate (0-4-8 kg Mg da-1) were used in the experiment. Using the cumulative result from the Class A evaporation pan, the amounts of water applied for S1 was 33%, S2 was 67%, and S3 was 100%. With the start of irrigation the amounts of water used were 548, 786 and 1017.00 mm in 2006 and 459, 698, and 931 mm in 2007 respectively. From the experiments, we determined the water-yield relationship, the amounts of bean production, above ground biomass, oil and protein, chlorophyll, the weight of 1000 grains, macro and micro element contents in soils and plants. Increased amounts of water, phosphorus, and magnesium sulfate have increased the soy bean production, above ground biomass, oil and protein contents of the beans, except that water increase did not increase the protein content considerably. However, increased amounts of magnesium sulfate have increased oil contents and this was statistically significant. The application of this chemical has increased the amount of N, P, and Mg in plant leaves. It was confirmed that the use of magnesium sulfate has caused the increased solubility of phosphorus and the uptake of N and P by plants. This is the most significant result of our research with practical implications. Increased amount of water and phosphorus have caused an increase in K but did not affect the magnesium content in soy bean leaves.