Şanlıurfa ilinde nar bahçelerinde harnup güvesi [Apomyelois ceratoniae Zell. (Lepidoptera:Pyralidae)]`nin popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi ile mücadelesinde çiftleşmeyi engelleme (mating disruption) tekniğinin kullanılması

Abstract

Bu çalışmada, nar bahçelerinde Harnup güvesi [Apomyelois (=Ectomyelois) ceratoniae Zell. (Lep.: Pyralidae)]'nin popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi ile mücadelesinde çiftleşmeyi engelleme (mating disruption) tekniğinin kullanılması amaçlanmıştır. Çalışma, 2011 ve 2012 yıllarında Şanlıurfa'nın Merkez, Akçakale, Bozova, Harran, Hilvan, Siverek ve Suruç ilçelerinde yürütülmüştür. Çalışmada, popülasyon takibi için delta tipi eşeysel çekici feromon tuzakları, Çiftleşmeyi Engelleme Tekniği için ise %2 oranında Z,E-7,9,11-Dodecatrienyl içeren SPLAT EC ticari isimli feromon 50, 62.5 ve 75 g/da dozunda kullanılmıştır. Çalışma sonunda, Şanlıurfa'daki nar bahçelerinde, Harnup güvesinin ilk ergin uçuşunun mayıs ayının ikinci ve üçüncü haftalarında gerçekleştiği, popülasyonun kasım ayına kadar devam ederek zararlının doğada yaklaşık altı ay aktif kaldığı belirlenmiştir. Şanlıurfa'nın Akçakale ve Bozova ilçelerinde, Harnup güvesi popülasyonu düşük olarak bulunmuş ancak diğer ilçelerde (Harran, Hilvan, Merkez, Siverek, Suruç) popülasyon yoğunluğunun yüksek olduğu görülmüştür. Haftalık olarak en fazla yakalanan Harnup güvesi ergin sayısı 96 adet/tuzak ile 20 Ekim 2012 tarihinde Suruç'ta gerçekleşmiştir. Sezon boyunca tuzaklarda toplam olarak en fazla yakalanan ergin sayısı ise 558 adet/tuzak ile 2012 yılında Merkez'e bağlı Akçamescit köyündeki nar bahçesinde olmuştur. Akçakale ve Bozova dışındaki ilçelerde Harnup güvesi popülasyonunda dört tepe noktasının oluştuğu tespit edilmiştir. Oluşan tepe noktaları ve etkili sıcaklık toplamından yararlanılarak yapılan hesaplamada, Harnup güvesinin Şanlıurfa'da dört döl verebildiği tespit edilmiştir. Nar meyvelerinin Harnup güvesi ile bulaşıklığının ortaya çıkarılması için yapılan çalışmalar neticesinde, Akçakale ve Bozova ilçelerinde zararının düşük oranda (%2-4) diğer ilçelerde ise yüksek oranda (%24-61) olduğu, bahçe bazında bulaşıklığın bazı yerlerde %80'in üzerinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Bu çalışmada, Şanlıurfa Merkez, Siverek ve Suruç ilçelerinde, narın fenolojik aşamalarının ve Harnup güvesinin popülasyon dinamiklerinin gün.derece değerleri de belirlenmiştir. Tam çiçeklenme ile hasat (meyve olumu) arasında geçen sürenin Merkez ilçede ortalama 126 gün, Siverek ve Suruç ilçesinde 128 gün olduğu, bu sürelerin ortalama olarak sırasıyla 2522.95, 2014.86 ve 2116.50 gün.derece olarak gerçekleştiği belirlenmiştir. Çiftleşmeyi engelleme çalışmalarından elde edilen bulgulara göre, hem Merkez ilçede hem de Suruç ilçesinde çiftleşmeyi engelleme tekniği feromonunun uygulandığı üç dozda da popülasyonun ve bulaşıklık oranının ilaçlı kontrol ve kontrol bahçelerindekinden daha düşük gerçekleştiği, feromon dozları ile kontrol bahçeleri arasında istatistiki olarak önemli bir farkın bulunduğu (p ? 0.05), 50 g/da dozundaki uygulamanın yeterince başarılı olamadığı ve 62.5 g/da dozundaki feromon dozunun hem etkili, hem de ekonomik olduğu için tavsiye edilmesi gereken doz olduğu kanaatine varılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Harnup güvesi, nar, popülasyon, bulaşıklık oranı, çiftleşmeyi engelleme tekniği, gün.derece

In this study we intended to determine population developments nad infestation ratio of carob moth [Apomyelois ceratoniae Zell. (Lep.: Pyralidae)] and its control using mating disruption technique in pomegranate orchards. The study was conducted in Sanlıurfa, Akcakale, Bozova, Harran, Hilvan, Siverek and Suruc districts in 2011-2012. Delta sex pheromone traps were used to determine population abundance while SPLAT EC mating disruption technique traps containing %2 Z,E-7,9,11-Dodecatrienyl were used at 50, 62.5 and 75 g/da to determine effect of mating disruption technique. In this study, first adults of carob moth were detected during second and third weeks of May and the pest remained active throughout 6 months in pomegranate orchards in Sanliurfa. Carob moth populations were less abundant in Akcakale and Bozova, districts of Sanliurfa province, than that of populations in other districts (Harran, Hilvan, Sanliurfa, Siverek and Suruc). The highest numbers of weekly trapped moths were 96 number/trap in Suruc district in October 20, 2012 while annually the highest numbers of trapped moths were 558 number/trap from a pomegranate orchard in Akcamescit (a village in Sanliurfa district). Carob moth populations peaked 4 times per year in the districts excluding Akcakale and Bozova districts. In this study, based on carob moth population peaks and effective temperature it is estimated that the pest could complete 4 generations annually in Sanliurfa. Carob moth infestation was low (2-4%) in Akçakale and Bozova districts while in the other districts the infestation was high (24-61%). However, in some orchards the infestation reached to 80 percent. In this study, pomegranate plant phenology and degree days for carob moth population dynamics were determined in Sanlıurfa, Siverek and Suruc districts. Time period between full blossoming and fruit setting was 126 days in Sanliurfa district while in Siverek and Suruc districts the period was 128 days and the required degree days for the period in average were 2522.95, 2014.86 and 2116.50 degree.days in Sanliurfa, Siverek and Suruc districts respectively. Mating disruption technique applied at 3 dosages significantly (p ? 0.05) reduced carob moth populations and infestation levels compared to carob moth abundance and infestation in pesticide treated and untreated (control) plots. Mating disruption pheromone applied at 50 g/da was not effective in reducing infestation to a desired level. However, mating disruption pheromone applied at 62.5 g/da was effective reducing the infestation and economical thus the dosage is recommended for the pest management.KEY WORDS : Carob moth, pomegranate, population, infestation ratio, mating disruption technique, degree.day