Meşk sistemi bağlamında taksim formunda üslub üzerine bir çalışma

Abstract

Geleneksel Türk çalgı müziğinin geçmişteki eğitim yönteminin ?meşk? ve en önemli yapı taşlarından birinin ?taksim formu? olduğu inkar edilemez. Çalgıcının teknik ve müzikâl yetisini aktarmasının yanında, Türk Müziği teorisi üzerindeki hâkimiyetini sergilediği taksim formu, kendine özel yapısıyla da diğer formlar arsında ayrı bir yer edinmiştir. Her ne kadar temelinde doğaçlama esası yatsa da taksim formunun geneline bakıldığında, değişik çalgılar ve makamlar için yapılması gereken; geçki zenginliği, çeşniler bunlara bağlı değişik nağme buluşları, süsleme, mızrap vuruşları, yay tekniği, vibrato etkisi gibi olmazsa olmazları vardır. Tanbûri Cemil Bey'in yaşadığı dönem göz önüne alındığında hayrete değer sayıda taksim kaydı yapmış olması, taksim geleneğinin bir nevi geçmişten günümüze kayıtlanmasını sağlamıştır. Ayrıca kendisinin temsil ettiği, dayanağını tarihten alan meşk silsilesinin üzerine inşa ettiği ve bize kayıtlarıyla ilettiği olağan dışı çalgı çalma tekniği, icrasındaki ifade, kompozisyon ve üsl?b özelliklerinin günümüz çalgıcılarının yorumlarını doğrudan ve derinden etkilediği açıktır.İncelenen 8 ayrı icracı ve taksim bu hiyerarşi gözetilerek Cemil Bey ve etkiledikleri çalgı sanatçıları düzeninde ele alınmış olup, Tanbûri Cemil Bey dışında tamamı 20.yy'ın ilk yarısında doğmuş sanatçılardır. Değişik makamlardaki taksimler mümkün olduğunca birebir çalındığı gibi notaya alınmış, daha önce yapılan çalışmalar (notaya alma) düzeltilmiş ve incelenerek şablon ortaya çıkartılmıştır. Ardından çalgı sırasına göre Tanbûri Cemil Bey - İhsan Özgen (Kemençe), Niyazi Sayın - Dede Süleyman Erguner (Ney), Necdet Yaşar - İzzettin Ökte (Tanbur), Yorgo Bacanos ve Cinuçen Tanrıkorur (Ud)' un icraları form, makam, çalgı tekniği ve üsl?p açısından incelenerek edinilen bilgiler ışığında bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.Anahtar kelimeler: Meşk, Taksim, Tanb?ri Cemil Bey, Form, İcra.

Incontrovertibly, the educational system of the traditional Turkish Instrumental Music in the past was `meşk? and its most important structural unit is the form of `Taksim?. Apart from reflecting the technical and musical experience of the performer, Taksim form has a separate place within the related forms in which performers exhibit their knowledge on Turkish Music Theory as well. Although Taksim form is based on improvisation in a general approach, depending on the instruments and makams, one must utilize the nuances, different melody innovations related to modulations, ornaments, plectrum strokes, bowing technic, vibrato effect. When the period of Tanb?ri Cemil Bey is analyzed, a huge number of Taksim recordings made by him provide the first examples of Taksim tradition. In addition, his virtuosic playing style based on the historcal meşk tradition, his extraordinary technique on the instrument, the features of his compositional and stylistic stance have been influencing today?s performance techniques and interpretations. Eight performers has been analyzed depending on Tanb?ri Cemil Bey?s influence upon them. All of them were born in the first part of the 20th Century except Tanb?ri Cemil Bey. He is the one who was born in the 19. century. Taksims in different makams were transcribed on note to note basis, previous transcriptions were corrected and a template has been formed. As a consequence, in the name of the instruments order the performances of Tanb?ri Cemil Bey ? İhsan Özgen (Kemençe), Niyazi Sayın ? Dede Süleyman Erguner (Ney), Necdet Yaşar ? İzzettin Ökte (Tanbur), Yorgo Bacanos and Cinuçen Tanrıkorur (Ud) have been analyzed and a conclusion has been achieved with the analysis of these pieces? forms, makams, performance techniques and styles.Key Words: Meşk, Taksim, Tanb?ri Cemil Bey, Form, Performance