Türk tiyatrosundaki tarihsel oyunlarda toplumsal cinsiyet

Abstract

Bu tezde, Osmanlı dönemi ve öncesi tarihsel süreci konu alan Türk oyun yazarlarının belirli tarihsel oyunları ele alınmıştır. Konularına ve yapısal özelliklerine göre seçilmiş bu altı oyunun detaylı şekilde metin çözümlemeleri yapılırken, feminist eleştirel bir çözümleme biçiminden ve yapısöküm stratejilerinden faydalanılmıştır. Burada amaç, tarihin görmezden geldiği ve ikincil konuma ittiği kadınları nasıl bir normatif düşünce biçimiyle ördüğünü bulgulamak, cinsler arası iktidar ilişkilerinin metinlerde nasıl işlendiğini keşfetmek ve oyunlarda fark etmeden yaratılmış ?devletin bekası ve bütünlüğünü koruma? ?resmi kaynakların anlatımının dışına çıkamama? ?erkek egemen söylemin yüceltilmesi? gibi belirli ideolojilere dayanan söylemleri ortaya çıkartmaktır. Bilinçsizce içselleştirdiğimiz ve kolektif belleğimize ?doğru? olarak yerleşmiş bu tip kalıplaşmış anlatımlar, çoğunlukla metnin görünür niyetinde veya açıktan ilettiği söylemlerinde varlığını göstermez. Bu şablonlar oyunun dillendirmeden söylediği, metnin alt anlamlarında saklanmış, yapısında barındırdığı kavramların/olguların içselleşmiş birer üretimidir. Bu bağlamda tez içerisinde oluşturulmuş üç ana başlıkta, yazarların söylemek/iletmek istediği dizgelerden bağımsız olarak, oyunlara feminist eleştirel bir bakış getirmek, cinsiyet körlüğüne, hiyerarşi ve iktidar sorunlarına değinerek merkezleşmiş yapının daha fazla çoğaltılmaması için alan yaratmak, yeni bir model oluşturabilmek için geniş çaplı bir irdelemeye ve çözümlemeye gidilmiştir. Bu bağlamda Türk Tiyatrosundaki yazılmış metinlerde söylenmeyenlerin irdelenmesiyle tarih, gelenek, kolektif bilinç ve eril bakış açısı açığa çıkarılarak, metinlerde sorunsallaşmış ideolojilerle çok yönlü bir hesaplaşma içine girilmesiyle, bir ezber bozma, normatif düşüncenin tabularını kırma ve izleyiciye düşünebileceği, tartışabileceği boş ve özgür alanlar yaratma şansı verir.Anahtar Kelimeler: Toplumsal Cinsiyet, Tarihsel Oyunlar, Feminist eleştiri, Feminist yapı söküm, Tiyatro Kuramı, Dram, Tiyatro.

This thesis explores the representation of women in pre-Ottoman and Ottoman era Turkey in plays written by Turkish playwrights. The six plays that have been selected for analysis have been analyzed according to the ways in which they express feminine identity thematically and structurally; in order to achieve this I have blended a variety of different critical approaches. In particular, feminist and deconstructionist criticism have been utilized as a means of unearthing the ways that history has stereotyped and repressed women. One of the aims of this thesis is to investigate how power relations between genders are represented in the texts and to elucidate the patriachal discourses which are represented unconsciously in plays, for example through ideologies like 'protecting state's permanence and unity', 'to be unable to run away from the narrative of legitimate sources', 'glorifying the patriarchal discourse'. These kinds of formulaic narratives, which have been internalized unconsciously and are ensconced to our collective memory, are mostly not the aims of the text but are unintentionally reproduced in the plays as misogynst attitudes were the social norms of the era. Often chauvanistic attitudes are not literally represented in the text but are observable in the structuring of the text or become apparent under sustained literary analysis. With these issues in mind, the thesis will explore Turkish female identity within a feminist framework therefore to expose and prevent the reproduction of anti-feminine discourses such as genderblindness, hierarchy, power relations and to create a new egalitarian model. By scrutinizing the texts and inferring upon the unspoken elements of the plays, this thesis reveals the multifarious ways that plays act as carriers of ideology and strips these away to present the theater as a free space to be able to cogitate and discuss, to break away from internalized chauvanism and the taboos of normative thinking.Keywords:Gender, Historical plays, Feminist criticism, Feminist deconstruction technique, Theatre Theory, Drama, Theatre.