Türk makam müziğinin günümüze aktarımında gramofon kayıtlarının rolü, disklerin kimyasal ve fiziksel analizleri ve tayin sonuçlarının ses kalitesiyle ilişkisi

Abstract

Türk Makam Müziğinin ilk sesli örnekleri olan taş plaklar, tarihsel değerlerimizin günümüze taşınmasında büyük bir rol üstlenmiştir. Müzik kayıt tarihine bakıldığında, geleneksel müziğimizin en önemli işitsel belgeleri olan taş plaklar; üretildiği dönemin kayıt imkânlarındaki elverişsizlik ve günümüze ulaşırken uğradığı tahribatın izlerini taşımakta ve bu kayıplar ses kayıtlarına yansımaktadır. Kayıtlardaki deformasyon, müziksel çalışmaların yürütülebilmesine engel teşkil etmektedir. Bu anlamda, eskimiş-iyi duyulamayan taş plak örneklerinin incelenmesi, plak yüzeyinde ve içeriğinde oluşan tahribat miktarını belirleyecek analitik çalışmaların yapılmasına gereksinim duyulmaktadır. Literatür taramalarında bu alanda çalışma örneğine rastlanmayıp böylelikle taş plaklardaki ses kayıt kalitesi tayinine yönelik olan bu çalışmanın metot ve kapsamı belirlenmiştir. Bu konuda taş plakların yüzeysel bakımdan incelenmesi ve teknik cihazlarla analiz edilerek sayısal verilerle tahribat derecesinin somutlaştırılması için çalışılmıştır.Bu çalışma, hem temiz durumda-nadiren dinlenmiş hem de sıklıkla çalınarak deformasyona uğramış olan taş plak materyallerinin incelenmesiyle yürütülmüştür. Yapılan araştırmada, ses kayıtlarından elde edilen sinyal incelemeleri; kimya laboratuvarında yürütülen, taş plak yüzeyindeki farklı bölgelerin numune analizleriyle desteklenerek verilere ulaşılmıştır. Laboratuvar şartlarında yürütülen çalışma, taş plak yapısındaki tahribatın müzikaliteye yansıma derecesini gösterecek ve müzikal kalitedeki kayıplara yol açma oranını saptamaya yardımcı olacaktır. Bu çalışma günümüze kadar geçirdikleri süreç içerisinde taş plakların uğradıkları tahribatın boyutunun belirlenmesi, kimyasal yapısının çözümlenmesi ve yapıdaki farklılaşmaların tespitine dayanır.Kayıt stüdyosunda gramofonla çalınarak dijital ortama aktarılmış olan taş plak kayıtları üzerinden elde edilen ses frekans eğrileriyle, plak kanallarının bu iğnelerden gördüğü tahribatın derecesi ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Gördüğü hasarın taş plak ses kalitesine yansıyışı tespit edilmiştir. Taş plakta birtakım seslerin kaybolmasına yol açan fiziksel tahribatın da müzik kalitesine etkisinin ortaya konulması hedeflenmektedir.Taş plakların hasar görmesine ve uğradığı ses kaybına yüksek oranda çalınırken kullanılan iğnelerin sebep olduğu saptanmıştır. Farklı türden iğneler kullanılarak çalınması ve plağın zaman içinde yıpranması sebepleriyle meydana gelen duyuş farklılıkları irdelenerek, bunun duyulan sese yansıyışı tartışılmıştır. Ayrıca taş plaklar üretiminde kullanılan hammaddeler, yapı tayiniyle tespit edilmeye çalışılarak, taş plak markasına göre farklılık gösterebilen firmalar arası ses kalitesi farklılıklarının ortaya konulması hedeflenmektedir.Çalışmada, kullanımdan kaynaklı yüzey pürüzlenme miktarının incelenmesi hedeflendiğinden, öncelikle referans verilerin elde edileceği, hiçe yakın sayıda çalınmış taş plak örneklerinden numuneler alınmıştır. Aynı plakların çok fazla çalınarak tahrip edilmesiyle tekrar numuneler alınmış, cihazlarla analiz edilmiştir. Tüm örneklerin farklı üretim dönemlerinden seçilmesiyle, dönemler arası üretim şartlarında meydana gelen değişimlerin de tespiti hedeflenmektedir.

One of the first voice record samples, gramophone records held an important role to carry our traditional music to modern days. When music record history is inspected,the most important auditory documents of our traditional music carry the signs of depredation during long lifetimes and the badness of voice recording technology, and these signs cause losses in voice records. The deformation in the records cause an obstacle for musical studies. For this reason, old-less audible gramophone records are needed to inspect and analytical studies must be done in order to determine amount of damages on the surface and in the material of gramophone records. Since no any studies from the literature researches are found for this field, the purpose and method for determination of sound record quality of gramophone records are defined. In this method, surfaces of gramophone records are needed to be examined and amount of depredation must be mathematically determined by analizing surfaces with technical equipments.This study is carried by inspecting nearly new-less listened gramophone records and frequently listened, deprated gromophone records. In research, the data is obtained by the datas taken from the signal analysis from voice records, which are supported with the datas taken from the analysis of samples taken from different parts of gramophone records in chemistry laboratory. Research in laboratory conditions will show that if damage of the gramophone records effects the musicality, and will help to determine the degree of the damage to the voice quality. This study based on the analysis of chemical structure of gramophone records by determining the differences in chemical structure of the gramphone records while they exposed to the damage since the time they are first produces.From the records of gramophone which are recorded in a studio by playing the records with a gramphone and transfered to digital media, sound frequency graphics are obtained. From these graphics the relevancy of the amount of damage of the gramophone record tracks caused from the needle of gramophone is investigated. It is determined that the damage on the gramophone record effects the sound quality. Also it is aimed to investigate pysical damage which leads loss of some voices, also effects music quality.It is determined that needles used to play the gramophone records are the main cause that damages gramophone records and causes loss of voice if played frequently. Differences in the audio caused by playing records with different needles and degredation of gramophone records through time is examined, and its effects to the voice heard by human ear is discussed. Also raw materials used to produce gramophone records are tried to be analysed by structure analysis in order to show differences in sound quality of different trade brands of gramophone records which may use different materials.In this study, it is aimed to determine roughness of surface by frequent usage of gramphone records. For this reason first samples are taken from the gramophone records which are in nearly new condition. Then, second samples are taken from the same records after they are played for a long time and analysed with equıipments. Also all samples are chosen from different production eras, in order to determine the differences in the production conditions along the years.