Müzik malzemesinde kültürel etkileşim alanları: Osmanlı Dönemi Türk makam müziği`nde `yabancı` katmanlar ve yapısal dönüşümler

Abstract

Türk makam müziğini oluşturan temel malzemeler, Osmanlı öncesinden başlayıp Osmanlı dönemlerinde derinleşen kültürel etkileşimler vasıtasıyla geliştirilmiştir. Türk-İslâm sanatları üst başlığı altında ele alınabilecek incelikli bir alan olarak kabul gören makam müziği gelenekleri, Osmanlı döneminde çeşitli dönüşümlerden geçmiş, son 400 yılda kendi kimliğini belirgin bir şekilde hissettirerek, diğer Ortadoğu müzik geleneklerinden bariz bir şekilde ayrılmıştır. Bununla birlikte; kuramsal birikimlerden kullanılan enstrümanlara, müziğin etkin olarak kullanıldığı tarîkat ritüellerinden müzik temalı `efsanelere;` terminolojiden şiir mazmunlarına ve vezinlerine kadar… son derece geniş bir kültürel etkileşim alanı içinde geliştiği işaretlerini veren bu müzik, bu çalışmaya da, söz konusu bağlamlar üzerinden yansıtılmıştır. Çalışmanın ana çatısını; Yunan, Arap, Fars, Hint, Türk, Ermeni, Yahudi, Rum ve nihayet `Garp` kültürleriyle kurulan etkin temaslar oluşturmaktadır.Anahtar Kelimeler: Türk, Selçuklu, Osmanlı, Timur, İslâm, Arap, İran, Fars, Hint, Yunan, Gayrimüslim, Avrupa, Batılılaşma, Etkileşim

Essential elements and basic material of the Turkish maqam music are developed during the Ottoman periods by means of manifold, deep-rotten cultural interactions predating even the Ottoman times. This maqam-based music, accepted as highly sophisticated, elaborate tradition to be subordinated under Turkish-Islamic Arts experienced drastic changes during the Ottoman period, while some characteristics of identity predominate in the last 400 years, which made this particular music clearly to be distinguished from other musical traditions in the Middle-Eastern Area. Whereas it is still evident, and thus tried to be reflected throughout this study, that this music is a consequent outcome of a considerable large web of rich, colorful cultural interactions, interchanges and transitions. Elements such as the theoretical canon or instruments used; ritual connotations, myths and legends with musical centers of gravity; or verbal idioms from plain terminologies to poetic symbols, are all objects to be treated as signifiers thereof. The study focuses on intensive encounters with the Hellenistic/Greek, Arabic, Persian, Indian, Turkic, Armenian, Jewish, Rum, and last but not least, `Western` cultures.Key Words: Turkic, Seljuk, Ottoman, Timur, Islamic, Arabic, Iran, Persian,Indian, Greek, non-Muslim, Europe, Westernisation, Interaction