Türk müziğinde batılılaşma sürecinde bir kadın bestekar Neveser Kökdeş

Abstract

Türk müziğinde sınırlı sayıdaki kadın besteciler arasında önemli ve farklı bir yere sahip olan Neveser Kökdeş, eserlerinde geleneksel üslup ile kişisel modern üslubunu harmanlamış özgün bir bestecidir. Türk Müziğinde batılılaşmanın başlangıcı 1820'li yıllara dayanır. Genelde Türk toplumunun özelde ise Türk müziğinin çağdaşlaşma hareketleri günümüze kadar süregelmiştir. Bu bağlamda ve bu süreç içerisinde Neveser Kökdeş önemli bir yapı taşıdır. Bestecinin doğmuş olduğu aileden edindiği geleneksel kültür ile o dönemin İstanbul'unda yetişirken edindiği modern yaşam tarzı ve Notre-Dame de Sion'da aldığı eğitim ve kültürel birikimler onun sanatına da yansımıştır.Türkiye'de sanatçılar üzerine biyografik araştırmalar, eserleri üzerine incelemeler, kitaplar ve yayınlar, gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında hâlâ son derece yetersizdir. Sanatçıların yaşamını ve eserlerini öğrenmek, tanımak isteyen meraklıların (amatörlerin) ne yazık ki bu taleplerine yanıt verilememekte, sonuç olarak da bir iki kuşak sonra sanatçıların adları unutulup gitmektedir. Bu bağlamda her ne kadar birer yayın niteliği taşımasa da üniversitelerde, yüksek lisans ve doktora (ya da sanatta yeterlilik) tezlerinde sanatçıların biyografisi ve eserlerinin niteliğiyle ilgili tezlerin yazılması burada önem kazanmaktadır. Daha öncede belirttiğimiz gibi müzik tarihimizde sayısı yirmiyi bulmayan az sayıdaki kadın bestecilerimizden birisi olan Neveser Kökdeş'in de yukarıda saydığımız olumsuzluklardan fazlasıyla nasibini aldığı bir gerçektir. Neveser Kökdeş'in sanatsal anlayışının ve üretiminin temelinde bir yandan geleneksel sanat müziğimiz; bir yandan yukarıda belirtilen süreç ve diğer yandan da ağabeyi ünlü operet bestecisi Muhlis Sabahattin'in etkileri söz konusudur ve de bu kaynaklarıyla Türk müzik yaşamının önemli ve çarpıcı bir figürüdür. Bütün bu gerekçeler Neveser Kökdeş üzerinde daha pek çok çalışma, araştırma ve incelemelerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Neveser Kökdeş üzerine hazırlanan bu tez bundan sonraki araştırmalara da kaynak olacaktır.

Neveser Kökdeş who is among limited number of rare women composer in Turkish music has a very important and distinguished fame, she is a unique composer in a sense that she has blended the traditional style with personal modern style in her compositions.Europeanization of Turkish music has started in the years of 1820. In general, the modernization activities of Turkish society and in particular Turkish music has been continued up to present time. In this connection and in this process Neveser Kökdeş is a very eminent cornerstone. The traditional culture which she acquired from her family, the modern life style going on in Istanbul in her time, education and culture which she earned in Notre-Dame de Sion have culminated in her art of music.In comparison to well-developed countries, bibliographical research of the artists, investigation of their studies, books and publications are still very inadequate in Turkey.In order to learn and know the life style and works of these artists by curious (amateur) people, unfortunately, may not be available and as a result of this they have been forgotten by next generations. In this connection, even though they do not carry the full publication quality it is really important to study the works of artists as a graduate thesis such as master and doctorate level.As we mention earlier, Neveser Kökdeş who was one of the woman artist among the total number not exceeding 20 in our music history was affected extremely with these unfortunate events. Neveser Kökdeş's artistic view and her production were formed with the traditional Turkish music, the above-mentioned process and work of her brother, Muhlis Sabahattin who was a well-known opera composer. She is very impressive and charming figure with her resources in Turkish music life.All these reasons necessitate to carry out more research and investigation about Neveser Kökdeş. This prepared thesis about Neveser Kökdeş will be invaluable resources for the future studies.